اکبرمقدسی- ونگ وا: مردم ایران طی روزهای در برخی از نقاط کشور تحرکات اعتراض گونه ای نشان دادند اما کسی نمی داند برای چی؟
شعارهای بی هدف، نا هماهنگ و ضد و نقیض . درباره علت اعتراضات مردمی اخیر تحلیلهای متفاوتی آمده است. اما اغلب نمی دانند این مردم چه می خواهند. حتی آنهایی که با معترضان قاطی شدند هم نمی دانند بطور مشخص چه شعاری را دنبال کنند! اما باید بپذیریم مردم معترضند. بعضی ها به عملکرد دولت اعتراض دارند، بعضی به عملکرد قوه قضائیه، بخشی به عملکرد نمایندگان مجلس، بخشی هم به عملکرد حاکمیت نظام و بخش دیگر به اصل انقلاب اسلامی.
البته در کشور مشکلات فراوان است اما اتفاق خاصی را در این روزها سراغ نداریم تا بهانه ای برای تحریک احساسات مردم و به خیابان کشاندن آنها باشد. اقتصاد کشور بحرانی است اما رو به بهبود است. فساد اداری بوده است اما در سالهای اخیر با شفاف سازی به سمت بهتر شدن پیش می رود. بیکاری بوده اما دولتمردان از برنامه های جدید برای ساماندهی اشتغال حرف می زنند. همچنین انتظار بود مردم به وضع موجود عادت کرده باشند!
باید پرسید پس مردم یهو چشون شد؟ عده ای می گویند همه چیز از حرکت سیاسی جمعی از مخالفان دولت در مشهد شروع شد تا با القاء بحران اقتصادی بتوانند شکست انتخاباتی اردیبهشت ۹۶ را تلافی کنند اما به یکباره کنترل صحنه از دستشان خارج شد. عده ای هم معتقدند همه چیز از تصمیم بانک مرکزی در خصوص منع فعالیت موسسات مالی غیر مجاز و بلاتکلیفی چند ماهه سپرده گذاران از دریافت پولشان شروع شد. با تجمعات سپرده گذاران و شعارهایشان دیگران هم به جمعشان افزوده شدند. عده ای این تجمعات را به سخنان اخیر احمدی نژاد در فضای مجازی و حمله به دستگاه قضایی و فاسد دانستن آن ربط می دهند که مردم را تحریک کرد.بعضی این تجمعات را زیر سر حامیان دولت دانستند و برخی هم آن را آتش زیر خاکستر جنبش سبز و ادامه تحرکات سال ۸۸ قلمداد کردند.
اما بنظرم دلایل فوق اساسی نیست. همه این اتفاقات،تحرکات، بی عدالتی ها،تجمعات، زمینه برای برانگیختن احساسات مردم و… در سالهای گذشته هم بوده، اتفاقا بیشتر هم بود. اما مردم کمتر از جزئیات آن خبر داشتند. امروز بواسطه شبکه های اجتماعی مردم با انبوه اطلاعات و اخبار مواجهه اند.
با ظهور شبکه های اجتماعی موبایلی مانند تلگرام،اینستاگرام در ایران، و رشد روز افزون آمار کاربران ایرانی بخصوص در دو سال اخیر و نیز به اشتراک گذاشتن روزانه دهها میلیارد پیام در این شبکه ها، انقلابی در خبررسانی کشور رخ داد. چون بسیاری از مردم ایران سالها در معرض رسانه هایی همچون صدا و سیما با الگوی تک صدایی و توتالیتر قرار داشتند. پس هنوز ظرفیت پذیرش این همه اخبار ضد و نقیض از کشور را به این سرعت نداشتند. اخبار و اطلاعات زیاد بسیاری از عامه مردم را سردرگم کرد. آنها درباره پیرامون خود چیزهایی می شنوند که قبلا نشنیده بودند. بنابراین اگر هر اعتراض عمومی در کشور طی سالهای گذشته بهانه مشخصی داشت دلیل اصلی اعتراض های مردمی سال ۹۶ کشور را می توان در زیاد دانستن توده جستجو کرد که این برای اولین بار اتفاق افتاده است. کاش طی این مدت با تقویت حرفه روزنامه نگاری و آزادتر کردن مجاری رسمی خبررسانی و آموزش سواد رسانه ای این نواقص در کشور جبران می شد.
همچنین مردم ایران بواسطه شبکه های اجتماعی از نظریه ارتباطاتی مارپیچ سکوت که هرکسی فکر می کرد دیدگاهش در اقلیت است پس سکوت بهتر است را به امکان گفتگو و تبادل نظر و بیان عقاید و شکل گیری افکار عمومی به روش جدید رسانده اند. شاید بیراهه نباشد بتوان عصر جدید را بازگشت به نظریه «انبوه خلق» گوستاولوبون جامعه شناس فرانسوی(۱۹۳۱-۱۸۴۱) تشبیه کرد که بر اساس نظریه فوق افراد جامعه دارای ویژگیهایی همچون: روح انتقاد نگری بالا و زیاده روی در بروز احساسات،مجاورت فیزیکی، احساسات و هیجان، نداشتن تشکل و انسجام ،وجود ارتباط موقت و ناپایدار میان افراد ، از دست دادن حس تشیخص و پیوستن به گروه، نداشتن هدف از پیش تعیین شده، و… می باشد.
البته مجاورت فیزیکی توده مردم از دلایل اصلی شکل گیری حس انبوه خلق بوده که در جوامع امروزی کمتر امکان شکل گیری آن است اما بنظرم ظهور شبکه های اجتماعی و مجاورت مجازی را هم شاید بتوان در این مورد تطبیق داد.
مقصود نگارنده از یادداشت مخالفت با فضای مجازی نیست حتی فیلتر کردن شبکه های اجتماعی ذکر شده حتی برای مدت محدود هم اشتباه و حساسیت زا بوده است. واکنش های مردم همانند تب و التهاب پس از تزریق واکسن به مرور فروکش می کند. بنابراین فعلا جای نگرانی برای مسئولان نیست. شاید این اتفاقات تلنگری به مسئولان کشور باشد که دیگر نمی توان مانند گذشته عمل کرد کسی از خطاهایشان با خبر نشود و اگر احیانا خبرنگاری افشاگری کرد صدایش خاموش شود. البته اهتمام به دموکراسی و حقوق شهروندی ، اصلاح ساختار اقتصادی، مبارزه با فساد،مبارزه با فقر و تبعیض، تامین آینده روشن و امیدبخش و… خواست مردم کشور است که می توان با روشهای اصلاح طلبانه به آن دست یافت.