سنتی بودن تولید و عرضه شیر در مازندران به صنعت لبنیات این استان آسیب می‌زند.
دامداری در کنار کشاورزی، یکی از مشاغل اصلی مردم شمال کشور و به ویژه مازندران به حساب می‌‌آمد. شغلی که اکنون با تغییر ساختار و تجهیز به دانش روز در بسیاری از کشورها به منبع درآمدی مهم تبدیل شده است و تلاش زیادی هم می‌شود که در استانی مانند مازندران هم به وضعیتی مطلوب در تولید برسد. اما آمارها نشان می‌دهند که شرایط برای دامداری در مازندران چندان مناسب نیست. بر اساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی مازندران، دامداری‌های مازندران نزدیک به ۷۵۰ هزار تن شیر در سال تولید می‌کنند که فاصله زیادی با توان واقعی تولید شیر در استان دارد.
به اعتقاد کارشناسان در صورتی که فعالیت‌های دامی در مازندران متکی بر دانش روز دامداری باشد و دامداری‌های صنعتی و حتی نیمه‌صنعتی جای دامداری‌های سنتی را بگیرند، مازندران می‌تواند رشد چشمگیری در اقتصاد لبنیات داشته باشد. این امر زمانی بیشتر قابل لمس است که نگاهی به توان تولید و میزان مصرف شیر واحدهای تولید محصولات لبنی در مازندران داشته باشیم. واحدهای تولیدی فرآورده‌های شیر در مازندران سالانه ۹۰۰ هزار تن شیر نیاز دارند؛ دامداری‌های استان به عنوان واحدهای تولید کننده مواد اولیه این کارخانه‌ها در سال ۷۵۰ هزار تن شیر تولید می‌کنند و این یعنی حدود ۸۰ درصد شیر مورد نیاز واحدهای لبنی مازندران در استان تولید می‌شود، اما نکته قابل توجه اینجاست که کمتر از ۲۰ درصد شیر مورد نیاز این کارخانه‌ها از شیر مازندران تأمین می‌شود. دلیل آن هم فروش فله‌ای و خارج از چرخه صنعتی شیر تولید شده استان است. این روند سبب شده که بیش از ۸۰ درصد شیر مورد نیاز واحدهای لبنی مازندران از استان‌های دیگر یا با تهیه شیرخشک تأمین شود. به این صورت فرصت مهمی برای تولید و فرآوری شیر تولیدی استان که می‌تواند برای یک محصول داخلی ارزش افزوده ایجاد کند از دست می‌رود. همچنین باید در نظر داشت که در این مسیر بخش مهمی از درآمدهای واحدهای لبنی استان نیز صرف هزینه حمل و نقل شیر خریداری شده از استان‌های دیگر می‌شود.
لزوم اصلاح ساختار دامداری‌های سنتی
مسئولان و کارشناسان این حوزه معتقدند راه جلوگیری از خروج این سرمایه‌ها از استان و افزایش درآمد بخش دامپروری برای مازندران، بهسازی واحدهای دامداری در استان است. آمارهای رسمی سازمان جهاد کشاورزی مازندران گواهی می‌دهند که عمده دامداری‌های مازندران همچنان به صورت سنتی فعالیت می‌کنند. به استناد این آمارها نزدیک به ۷ میلیون واحد دامی در مازندران وجود دارد که حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ واحد دامپروری در استان این دام‌ها را در خود جای داده‌اند. نکته مهم این است که تعداد واحدهای دامداری صنعتی در استان کمتر از هزار واحد است و باقی دامداری‌ها همچنان سنتی اداره می‌شوند.
رئیس اداره تولیدات دامی مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ساری یکی از کارشناسان و مسئولانی است که این موضوع را تأیید می‌کند و معتقد است دامداری‌های مازندران باید با اصلاح ساختار و بهسازی یا نوسازی، وارد چرخه به روز تولید شوند تا سهم مازندران از تولید شیر با کیفیت در کشور افزایش یابد.
«حسین اکبرپور» فعال‌سازی واحدهای دامداری صنعتی در قالب اقتصاد مقاومتی را از برنامه‌های جدی در بخش دامداری صنعتی مازندران برشمرده و به همشهری می‌گوید: ۷۰درصد از دامداری‌های مازندران سنتی و نیازمند اصلاح ساختار هستند که در قالب تسهیلات بانکی پیگیر آنها هستیم.
آموزش دامداران
از مباحث مهم در حوزه دامپروری انتقال دانش فنی کارشناسان امور دام در روستاهاست. به گفته رئیس اداره تولیدات دامی مدیریت جهاد کشاورزی مرکز استان، در روستاهای متعددی از شهرستان ساری کارگاه‌های آموزشی با حضور تیم فنی در زمینه آموزش به دامداران برگزار شد و همچنین از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی مسایل و مشکلات بخش دام و طیور در شهرستان رصد و بررسی می‌شود. تا کنون در ۳۰ روستای این شهرستان، واحدهای دامپروری با همکاری کارشناسان بخش فنی رصد شدند.
بخش دولتی برنامه‌هایی مانند آموزش دامداران به مسائلی همچون تغذیه، بهداشت، نگهداری و نکات درمانی مربوط به دام‌ها و همچنین بیمه دام را در دستور کار قرار داده است تا دامداران سنتی به سمت به روزتر شدن در فعالیت‌ها حرکت کنند. به گفته این مسئول در شهرستان ساری سالانه ۴۹ هزار و ۳۹۷تن شیر تولید می‌شود که ۸٫۲ درصد شیر تولید شده در مازندران است. اکبرپور فعال‌سازی واحدهای دامداری صنعتی در قالب طرح اقتصاد مقاومتی را از برنامه‌های جدی در بخش دامداری صنعتی عنوان می‌کند و می‌گوید: در این راستا تا کنون بالغ بر ۵۰ درصد کار در شهرستان ساری انجام شد و در بخش دام سبک هم مدیریت کنترل تولیدمثل را در دستور کار قرار دادیم که تاکنون در ساری این طرح برای هزار و ۷۰۰ رأس انجام شد. همچنین در بحث تجهیز مراکز جمع‌آوری شیر در منطقه دودانگه پروانه تاسیس سکوی جمع‌آوری شیر صادر شد.
نکات مهم تغذیه دام‌ها
وی آموزش دامداران سنتی استان برای به کارگیری روش‌های مناسب تغذیه و نگهداری دام را از عوامل مهم در بهبود تولید شیر در مازندران می‌داند و می‌افزاید: وظیفه ذاتی بخش تولیدات دامی جهاد کشاورزی، آموزش و افزایش آگاهی دامداران در بخش تغذیه و بهداشت است. زیرا بیشتر دامداران از حداقل امکانات بهداشتی در دامداری‌ها برخوردار هستند و برای تغذیه دام از روش‌های نامناسب و کم بازده استفاده می‌کنند که هزینه بیشتری را به آن ها تحمیل می‌کند. برای مثال خام‌خوری سبوس یا کاه از این موارد است. در حالی که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد سبوس در شکم دام قابلیت هضم و جذب دارد و مابقی به صورت فضولات دفع می‌شود. یا کاه دارای ارزش غذایی پایینی است و فقط ۱۵ درصد آن در شکم قابلت هضم و جذب می‌شود و فقط خاصیت پر کردن شکم دام را دارد. با ارائه آموزش‌های لازم دامدار باید از اطلاعات کافی در زمینه استفاده از خوراکی‌های مکمل و تکمیلی مانند کنسانتره برخوردار شود. زیرا این مکمل‌ها تمام نیازهای غذایی دام را برطرف می‌کنند.
مدیر جهاد کشاورزی قائمشهر نیز از تولید روزانه ۷۰ تن شیر خام در دامداری‌های این شهرستان خبر داده و تأکید می‌کند که با توجه به فرا رسیدن روزهای سرد سال، دامداران باید نیاز غذایی دام را با مکمل‌های غذایی تأمین کنند. «مجید جعفری» می‌گوید: کنسانتره در مقایسه با علوفه خشبی از قابلیت هضم زیادی برخوردار بوده و سرشار از پروتئین و مواد معدنی با کیفیت و دارای انواع ویتامین‌ها است. به همین دلیل تأکید می‌شود که دامداران برای تغذیه دام خود از کنسانتره استفاده کنند. دامداران باید آگاه باشند به دلیل مقطعی بودن سرما در مازندران بر اساس نیازمندی خود از علوفه‌های متراکم دام مانند شبدر، یونجه و کاه برای دام‌ها استفاده کنند.
دوری لبنیات از سبد غذایی مردم
بر اساس اطلاعات آماری منتشر شده توسط انجمن صنایع غذایی و دارویی مازندران، در این استان ۷۱ واحد لبنی با توان تولید ۲ میلیون و ۵۳۷ هزار و ۸۸ تن بر پایه شیر خام وجود دارند؛ اما فقط ۲۴ واحد از این تعداد با ظرفیت عملی ۹۵۷ هزار و ۱۵۰ تن فعالیت می‌کنند. واحدهایی که با همین وضعیت نیمه‌جان تولید هم شیر مورد نیازشان را به خاطر مناسب نبودن روند تولید شیر در مازندران و سنتی ماندن چرخه دامداری در این استان، با صرف هزینه‌های هنگفت باید از استان‌های دیگر تأمین کنند. روندی که روی قیمت تمام شده محصول تأثیر مستقیم می‌گذارد و یکی از پیامدهای آن، کاهش مصرف لبنیات در جامعه و دور شدن این حصولات از سبد غذایی خانواده‌هاست.
سرویس اجتماعی: فاطمه نوری