کشت دوباره برنج در مازندران در معرض خطر ،آبی پشت سدها نیست

به گزارش خبرنگار ایرنا ،نه تنها بارندگی برای استفاده بهنگام جهت کشت مجدد نباریده ، بلکه سطح آب های زیر زمینی هم پایین امده و اکنون کشاورزانی که اقدام به کشت دوم و یا پرورش ساقه شالی ( رتون )کرده اند با مشکل جدی کمبود آب مواجه شده اند.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم اکنون برداشت حدود یک سوم از ۲۱۳هزار هکتار از زمین های شالیزاری که امسال زیر کشت اول رفته ،انجام شده و بیشتر این کشاورزان مشغول آماده سازی زمین و یا نشا مجدد هستند.
کشت دوباره برنج به ۲ صورت’ نشای مجدد’ˈ و ‘ رتون یا به اصطلاح محلی دونوج ‘ ( پرورش ساقه شالی) انجام می شود ،در روش اول کشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار کرده که نیاز آبی آن همانند کشت اول بالا است و در روش دوم ساقه های باقی مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می شود که نیاز به اب ان کمتر است.
در هر صورت مهم ترین چالش کنونی برای انجام هر یک از ۲ روش ، تامین آب مورد نیاز است که به خاطر تشدید خشکسالی از یک سو و گسترش سطح زیر کشت مجدد ، خطر پذیری برنجکاری را دوچندان کرده است .
هر چند نشای مجدد از سیاست ها و رویکردهای جدید و جدی سازمان جهاد کشاورزی مازندران است اما به نظر می رسد در این سیاستگذاری و اعمال آن به مقوله تامین آب که باید در گرم ترین ماه سال یعنی مرداد دستکم به مدت یک ماه صورت گیرد ، توجه نشده است.
بر اساس پیش بینی سازمان جهاد کشاورزی مازندران ، امسال حدود ۴۰ هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان زیر کشت نشای مجدد قرار می گیرد و در سطحی حدود ۶۰ هزار هکتار نیز پرورش ساقه انجام خواهد شد.
بر اساس آمارهای آب منطقه ای نیز ذخیره آب پشت سدها و آببندان های استان برای تامین آب کشت اول برنج مصرف شده و با توجه به بالا رفتن دمای هوا و نباریدن باران ،سطح آب سفره های زیر زمینی نیز پایین رفته است.
مازندران با تولید بیش از ۹۵۰ هزار تن برنج سفید ،۴۲درصد برنج مورد نیاز کشور را تامین می کند.
**تعهدی برای تامین آب کشت دوباره برنج نداریم
ابراهیم یخکشی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه این شرکت تعهدی برای تامین آب کشت دوم ندارد ،گفت: اکنون آب سدهای مازندران به اتمام رسیده و آبی برای رها کردن برای آبیاری زمین های پائین دست باقی نمانده است.
وی با بیان اینکه امسال باقیمانده آب پشت سدها به صفر رسیده است، اظهار داشت: سال قبل پس از پایان کشت اول حدود ۷۰میلیون متر مکعب آب پشت سد شهید رجایی ساری وجود داشت اما امسال به ۲۰ میلیون متر مکعب رسید که دیگر قابل رها کردن نیست.
وی با بیان اینکه اب آببندان های مازندران برای آبیاری زمین های کشاورزی به پایان رسیده است، ادامه داد: آببندان های استان ۲۰ درصد آب در اختیار دارند که بر اساس مقررات برای ادامه پرورش ماهی است.
یخکشی خاطر نشان کرد: امسال نیز قبل از شروع نشا مجدد ، ارزیابی مقدار ذخیره آب پشت سد ها و آببندان ، وضعیت سفره های زیر زمینی و اینکه در چه مناطقی می توان آب مورد نیاز برنجکاری را مدیریت کرد ،انجام شده است.
وی با بیان اینکه مدیریت های جهاد کشاورزی شهرستان های مازندران باید قبل از ترویج نشا مجدد شالی برنج بین کشاورزان از آب منطقه ای استعلام و نظر خواهی می کردند ، افزود : نشای مجدد به آب زیادی نیاز دارد و تامین آب برای کشت دوم سخت ، دشوار و برای برخی از مناطق غیر ممکن است.
وی با تاکید بر این نکته که استفاده از آب چاه نیز فقط برای انجام یک بار کشت محصولات کشاورزی است، بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد که آب های زیر زمینی نیز وضعیت مطلوبی ندارند.
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران بیان داشت : در حال حاضر حدود ۸۵ هزار چاه مجاز در استان فعال و تعداد چاه های غیر مجاز نیز در استان بسیاز زیاد است.
استان مازندران با داشتن هشت سد بزرگ و کوچک و بیش از ۷۵۰قطعه آببندان ظرفیت ذخیره آب ۳۲۵ میلیون مترمکعب آب پشت سدها و ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب در آب بندان ها را دارد.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶میلیارد و ‎ ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.
**کاهش محسوس روان آب رودخانه هراز
روح الله کاشی زاده مدیر بهره برداری و امور توزیع آب شهرستان های بابل، بابلسر و فریدونکنار با اشاره به کاهش محسوس دبی روان آب رودخانه هراز که تامین کننده آب ۱۱۰هزار هکتار از زمین های شالیزاری حوزه آبریز هراز است، گفت: اکنون روان آب ۴۰ تا ۴۵متر مکعب در ثاینه آب رودخانه هراز به کمتر از ۱۰ متر مکعب در ثانیه کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه جریان آب در شاخه های رودخانه ای حوزه آبریز هراز جوابگوی کشت دوباره برنج در بسیاری از زمین های پایین دست این حوزه آبریز نیست، تصریح کرد: هر چند نوبت بندی آب همچنان در حال انجام است، اما کشت دوباره همانند کشت اول نیاز به آب دارد.
وی گفت: هر چند کشت مجدد برنج برنامه ای است که شالیکاران مازندران در سال های اخیر در دستور کار قرار دادند تا ضمن جبران کسری درآمد ، بهره وری از زمین های شالیزاری را افزایش دهند ولی این برنامه گسترش سطح کشت مغایر با وضعیت تامین آب به عنوان مهمترین نیاز برنجکاری است.
کاشی زاده به اهمیت ساخت سد هراز اشاره کرد و گفت: با تخصیص اعتبار مورد نیاز و با بهره برداری از سد هراز ،مشکل تامین آب زمین های کشاورزی این حوزه و حتی آب شهرهای گروه الف استان مازندران بر طرف می شود.
لازم به یاداوری است که بخش عمده کشت دوم برنج در استان مازندران در محدوده حوزه ابریز هراز انجام می گیرد.
**اشتغال و تولید با توسعه پایدار کشاورزی در مازندران
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه نیمی از زمین های شالیزاری استان در حوزه آبریز هراز قرار دارد، گفت: ساخت سد هراز باید اولویت اول طرح های زیر ساختی استان باشد که خوشبختانه در سه سال اخیر توجه ویژه ای به آن شده است.
دلاور حیدر پور با بیان اینکه کشت دوم برنج در ۲ استان مازندران و گیلان با هدف بهره برداری بهینه از زمین و آب ناشی از بارندگی های قابل توجه سالانه ، از رویکردهای جدی وزارت جهاد کشاورزی است، گفت: به همین دلیل دولت تدبیر و امید اجرای طرح تسطیح و یکپارچه سازی ، توسعه مکانیزاسیون و سد سازی را همزمان مورد توجه قرار داده است.
**مهار ۲۵ درصد آب های سطحی مازندران با تکمیل ساخت سدهراز
وی با بیان اینکه اکنون کمتر از ۱۰ درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود، گفت : سد هراز به تنهایی بیش از ۱۴ درصد آب های سطحی مازندران را مهار خواهد کرد.
سد مخزنی هرازآمل با پیشرفت فیزیکی ۳۰ درصد به ظرفیت ۲۳۰ میلیون متر مکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است.
تولید ۲ واحد نیروگاهی به ظرفیت ۲۵ مگاوات برق و تامین آب مورد نیاز بیش از ۱۰۰هزار هکتار زمین های کشاورزی و تامین آب شرب مورد نیاز یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت پنج شهرستان مرکزی مازندران با بهره برداری از سد هراز امکان پذیر خواهد شد.
حیدر پور با اشاره به اینکه هنوز کشاورزی در استان مازندران پر هزینه و از آنجاییکه سرانه زمین در استان کم و درآمد شالیکاران اندک است ،گفت: به هر حال کشاورزان نیاز به درآمد بیشتر دارند و کشت دوم برنج فرصت خوبی برای افزایش تولید این محصول استراتژیک و افزایش درآمد آنان است.
** روند رو به رشد تبخیر آب در مازندران
کارشناس ارشد مطالعات اقلیمی و اقلیم دریا و ساحل اداره کل هواشناسی مازندران درباره وضعیت بارندگی بهاری امسال مازندران و افزایش میزان تبخیر به خبرنگار ایرنا گفت :روند رو به رشد تبخیر آب بهار امسال در این استان چهار برابر بیشتر از میزان بارندگی بوده است.
دکتر رحیم یوسفی زاده افزود: در حالی که میانگین بارش استان در بهار امسال ۹۲٫۷ میلی متر بود ، تبخیر آب بیشتر از چهار برابر آن یعنی ۳۶۹٫۵ میلی متر ثبت شده است .
وی اضافه کرد: همچنین اختلاف بارش بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته نشان از ۴۲٫۷ درصد کاهش است و برای دوره آماری بلند مدت هم کاهش ۱۶٫۶ درصدی نشان می دهد.
کارشناس ارشد مطالعات اقلیمی و اقلیم دریا و ساحل اداره کل هواشناسی مازندران گفت: میزان تبخیر آب در بهار سال جاری نسبت به بهار پارسال ۸٫۹ درصد و نسبت به دوره آماری بلند مدت ۹٫۶ درصد افزایش داشته است که نشان از خشکی فصل بهار در این استان است .
وی ادامه داد: میانگین دمای هوای استان هم در فصل بهار امسال ۱۷٫۴ درجه سانتی گراد بود که اگر چه نسبت به پارسال یک دهم درجه سانتی گراد کاهش دارد ولی نسبت به دوره آماری هفت دهم درجه سانتی گراد افزایش داشته است.
دکتر رحیم یوسفی زاده با بیان اینکه بیشترین کاهش بارش استان در فصل بهار در نواحی شرقی استان رخ داده است ، بیان داشت: شرایط خشکسالی در فصل بهار مازندران بین نرمال تا خشکسالی متوسط است.
وی افزود : تحلیل آمارها ۶ ماهه استان حکایت از شرایط میان ترسالی ضعیف تا خشکسالی شدید دارد و آمارهای ۱۲ ماهه ترسالی شدید تا خشکسالی شدید را نشان می دهد در حالی که آمارهای ۳۶ ماهه نشانگر شرایط بین ترسالی متوسط تا خشکسالی شدید است.
استان مازندران بنابر امارها حدود ۴۶۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی دارد که کمتر از نصف ان به برنجکاری اختصاص دارد که معمولا برای کشت ان به اب زیاد نیاز است.