نگاهی به کارنامه دانش آشتیانی

محمد حسین نجاتی: محمد علی نجفی تا دقایق ۹۰، ظاهرا قرار بود وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش شود اما نامه رسمی رییس جمهور به رییس مجلس، مشخص کرد، “دکتر فخرالدین احمدی دانش آشتیانی” برای اخذ رای اعتماد جهت تصدی پست وزارت آموزش و پرورش به مجلس شورای اسلامی معرفی شده است.
دانش آشتیانی پیش از این و در سال ۱۳۹۲ یکی از گزینه های تصدی پست وزارت علوم بود و حضور او در دوران پس از مدیریت علی اصغر فانی می تواند چالش هایی را برای او به همراه بیاورد. وزارت آموزش و پرورش در واقع و در مقطع کنونی با دو دسته از مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند، دسته اول مشکلاتی است که طی دهه های اخیر در آموزش و پرورش ماندگار شده است و به مشکلات ریشه ای این وزارتخانه بزرگ تبدیل شده است و بخش زیادی از آن ناشی از مدیریت ناقصی است که در دولت های محمود احمدی نژاد رخ داد.

اما دسته دوم از مشکلات، مربوط به مسایلی است که طی سه سال مدیریت علی اصغر فانی در دولت یازدهم رفع نشد و حل نشده باقی ماند. 
بر همین اساس می توان گفت، فخرالدین احمدی دانش آشتیانی در صورت کسب رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی کار بسیار سختی در آموزش و پرورش دارد. در ادامه به چالش هایی که او در آموزش و پرورش خواهد داشت اشاره می شود و پیش از آن نگاهی می‌شود به کارنامه اجرایی و علمی دانش آشتیانی.

کارنامه دانش آشتیانی
فخرالدین دانش آشتیانی که پیش از این نیز به عنوان وزیر پیشنهادی علوم در ابتدای کار دولت یازدهم به مجلس معرفی شده بود، متولد  1334 در آشتیان است و  در سال 1352 موفق به اخذ دیپلم از  مدرسه علوی در رشته ریاضی شده است.  وی در سال 1358 در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه صنعتی امیرکبیر فارغ التحصیل می‌شود و کارشناسی ارشد خود را در همان دانشگاه در رشته سازه کسب می‌کند. دانش آشتیانی دکترای خود را از دانشگاه امپریال کالج انگلستان در رشته مهندسی زلزله در سال 1375  اخذ کرد.
در کارنامه کاری دانش آشتیانی، مدیرکل طرح‌های عمرانی وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال 1364 تا  1368،  معاون امور جنگ وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال 1366 تا 1368، همکاری با قرارگاه خاتم الانبیا در امور مهندسی رزمی جنگ،  مسئول ستاد پشتیبانی جنگ دانشگاهها از سال 1366 تا   1368،  برگزارکننده دوره‌های “دانشگاه در جبهه” برای جبران عقب افتادگی آموزشی دانشجویانی که در جبهه حضور داشتند، معاون امور عمرانی و دفاعی وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال 1368 تا  1372،  معاون اداری و پشتیبانی وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال 1376 تا  1380،  معاون طرح و توسعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و قائم مقام وزیر از سال 1380 تا  1382،  عضو شورای گسترش آموزش عالی از سال 1376 تا 1382،  عضو کمیته تخصصی شورای گسترش آموزش عالی از سال 1376 تا1382  دیده می‌شود.
وی همچنین  عضو شورای اسلامی شدن دانشگاه در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری1376 تا 1382، عضو شورای تدوین برنامه پنج ساله چهارم علم و فناوری آموزش عالی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضو شورای برنامه ریزی سازمان سنجش آموزش کشور از سال 1376 تا 1382 و رئیس مجتمع آموزشی مفید بوده است.
از جمله سوابق دانشگاهی گزینه پیشنهادی دولت برای تصدی پست وزارت آموزش و پرورش، دانشیاری دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی دانشکده مهندسی عمران، عضو هیأت امنای دانشگاههای خواجه نصیرالدین طوسی و تربیت مدرس، ریاست کمیسیون هیأت امنای دانشگاههای تربیت مدرس، هنر تهران، صنعتی اصفهان، اصفهان، هنر اصفهان، شهید چمران اهواز، سرپرست دانشگاه ایلام همزمان با مسئولیت در وزارت به منظور ارتقای جایگاه دانشگاه بعد از جنگ، مدیر گروه زلزله دانشکده مهندسی عمران دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی از سال 1383 تا 1387، عضو کمیته منتخب بررسی صلاحیت علمی اعضای هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران از سال 1383 تاکنون است.
سیما کلی از وضعیت کنونی آموزش و پرورش
آموزش و پرورش وزارتخانه ای متفاوت با سایر وزارتخانه ها است. این وزارتخانه با 970 هزار پرسنل 40 درصد کارکنان دولت را تحت پوشش دارد. هر چه تعداد پرسنل یک وزارتخانه بیشتر باشد مشکلات آن هم افزون تر است، زیرا در سازمانهای دولتی بخش عمده ای از امکانات و فعالیت ها صرف رفع نیازهای رو به تزاید پرسنل می شود. شیرزاد عبدالهی کارشناس مسایل آموزش و پرورش اما در این باره می نویسد:« برای یک ناظر بیرونی تعجب آور است که مثلا 99 درصد بودجه 30 هزار میلیارد تومانی وزارت آموزش و پرورش با 13 میلیون دانش آموز ، صرف پرداخت حقوق و مزایای کارکنان می شود. نکته مهم تر این است که این شیوه تخصیص منابع ، نه تنها باعث رضایت پرسنل نشده است بلکه بخشی از کارکنان همواره به میزان حقوق و مزایای خود معترضند .» او می افزاید:« این همان پارادوکسی است که دولت قادر به حل آن نیست.

در چنین وزارتخانه ای هر وزیر محبوبی بعداز مدتی منفور می شود. وزرای آموزش و پرورش منابعی برای ارتقای کیفیت آموزش و پرورش در اختیار ندارند. از طرفی نیروی انسانی وزارتخانه هم در مقابل وزیر با شعارهای معیشت محور صف آرایی کرده اند. حتی اگر بودجه دوبرابر هم بشود باز هم 95 درصد آن صرف هزینه های پرسنلی می شود.»

چالش های دانش آشتیانی در آموزش و پرورش
دانش آشتیانی در صورت کسب رای اعتماد از مجلس، با وزارت خانه عریض و طویلی مواجه خواهد شد که برنامه ریزی درستی در توزیع نیروی انسانی ندارد. کارمندان این وزارتخانه بسیار بیش از گذشته معیشت محور شده اند و علاوه بر آن صدای معلمان حق التدریس چنان بلند است که حتی اگر مجلس قانونی برای محدودیت استخدام در آموزش و پرورش وضع کند، باز آموزش و پرورش با اهرم هایی مجبور به استخدام می‌شود. علاوه بر این در حوزه آموزشی هنوز چالش های طرح اصلاح ساختار آموزشی ۶-۳-۳ ادامه دارد و سال به سال به آموزش و پرورش این چالش ها تزریق می شود.

کسری بودجه شکننده آموزش و پرورش و چالش معیشت
تاریخی‌ترین معضل در آموزش و پرورش بدون شک مساله معیشت فرهنگیان است. وزارت آموزش و پرورش در این دوره یا نخواست یا توان‌اش را نداشت که دولت و حاکمیت را برای بهبود این روند قانع کند تا مصوبات و اعتباراتی برای بهبود وضعیت درآمدی فرهنگیان به تصویب برساند. علاوه بر این چالش عدم توزیع نیروی انسانی و چالش های استخدامی معلمان در واقع مشکلی بود که به دوران وزارتی فانی سرایت کرد. همچنین اجرای ناقص طرح تغییر نظام آموزشی در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد و اجرای سالانه و پله به پله آن چالش بود که به دوران وزارت فانی رسید و به نظمی کم سابقه ای را به این وزارتخانه تحمیل کرد.

این سه میراث بسیار مهم در کنار کسری بودجه شکننده و بالای آموزش و پرورش که از سال های قبل به شکل سال به سال به آموزش و پرورش تزریق کرد، باعث شد آموزش و پرورش باز درگیر مشکلات ریشه ای و زیرساختی شود که حل آنها نیاز به مدیریت کلان و بسیار حساب شده ای بود. فانی گرچه میراث دار این چالش ها بود اما تیم مدیریتی او نتوانست به طور روشن نسخته ای برای حل آنها ارائه کند. اتفاقی در که وزارت بهداشت رخ داد و تیم مدیریتی این وزارتخانه با برنامه هایی کلان مشکلاتی را در نظام بهداشت و درمان کشور حل کردند که مشکلات قدمت داری بود. در واقع علی اصغر فانی به دلیل چیدمان خاصی که در معاونت های خود داشت، هیچ وقت این شانس را پیدا نکرد که معاونان اش دست به کارهایی بزنند که مشکلات ریشه ای را حل کنند. حالا این چالش های حل نشده برای دانش آشتیانی مواجهه آسانی نیست و باید دید او برای حل این مشکلات چه نسخه ای دارد.
ضعف آموزش و پرورش در حوزه روابط عمومی
یکی از چالش های دیگر آموزش و پرورش در مقطع کنونی، ضعف در حوزه اطلاع رسانی است. این اطلاع رسانی باید در سه حوزه مخاطبان آموزش و پرورش، فرهنگیان و گزارش به افکار عمومی صورت گیرد اما در دوره کنونی موفق عمل نکرد. مصداق این عملکرد ضعیف را می توان در نداشتن پایگاه اجتماعی فانی در میان فرهنگیان دید. واقعیت این بود که فرهنگیان پالس های مثبتی از جانب فانی نگرفته اند و او در واقع پایگاه اجتماعی مناسبی در میان معلمان نداشت. این اتفاق در چالش هایی که آموزش و پرورش طی این سالها داشت دقیقا به چشم می آمد.
در آخرین اتفاق آموزش و پرورش سعی داشت هدایت تحصیلی را مانند اکثر کشورهای جهان اجباری کند. به این معنا که با سنجش وضعیت تحصیلی دانش آموزان و دریافت های شخصی از دانش آموزان بتوانند رشته های مناسب را برای آنها با نظر خانواده ها انتخاب کنند. اما بالاگرفتن اعتراضات خانواده‌ها همراه شد با عدم همکاری فرهنگیان با آموزش و پرورش برای توجیه این طرح. در واقع فرهنگیان می توانستند پشتیوانه خوبی برای پشیبرد اهداف آموزش و پرورش بشوند اما این اتفاق رخ نداد و آموزش و پرورش هم مجبور به عقب نشینی شد.

تبعات عدم شفافیت مالی در صندوق ذخیره فرهنگیان
علاوه بر این، صندوق ذخيره فرهنگيان، يکي از بد‌ترين دوران‌های خود را در 20 سال اخير، تجربه مي‌کند. هم‌اکنون مجلس به همراه نهاد‌هاي بازرسی در کشور به‌دنبال تحقيق و تفحص در صندوق ذخيره فرهنگيان هستند و همزمان خبر مي‌رسد حجم تخلفات مالي رخ داده در اين صندوق به حدود هشت هزار ميليارد تومان مي‌رسد. اين اتفاق در شرايطي است که بودجه سالانه وزارت آموزش‌و‌پرورش سالانه نزديک به 26 هزار ميليارد تومان است و به عبارت ديگر، رقم اين تخلف مالي در صندوق ذخيره فرهنگيان حدودا يک‌سوم بودجه يک‌ساله آموزش‌و‌پرورش را شامل مي‌‌شود.
صندوق ذخيره فرهنگيان از جمله مؤسسات اقتصادي است که با سرمايه حاصل از برداشت سهمي از حقوق ماهانه فرهنگيان عضو و بخشي نيز از طريق کمک دولت از اواخر سال 1373 با هدف و انديشه ارتقاي معيشتي و رفاه فرهنگيان و طرح افزايش قدرت مالي بازنشستگان اين وزارتخانه مطرح شد و در نهايت در 7 خرداد 1374 با تصويب مجلس در اجراي تبصره «63» قانون برنامه دوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور ايجاد شد. براين‌اساس، فرهنگيان مي‌توانند ماهانه حداکثر مبلغ پنج درصد حقوق و مزاياي خود را به حساب اين صندوق واريز کنند و دولت نيز موظف است همه ساله معادل مبلغ فوق را به همين منظور در بودجه سالانه منظور کرده و به صندوق مزبور واريز کند.
اما در دولت های نهم و دهم تخلفات مالی در این صندوق رخ داد که حالا پس لرزه های این تخلفات به دولت یازدهم هم رسیده است. در رابطه با مدیریت فانی در ماجرای صندوق ذخیره فرهنگیان بحث های متعددی مطرح می‌شود که منطقی ترین آن این است که عدم گزارش تخلفات در این صندوق در دوره گذشته از همان ابتدا از سوی فانی اشتباه بود و حالا این حاشیه ها دامان او را نیز گرفت. این مسأله نیز یکی از چالش های مهم دانش آشتیانی در آموزش و پرورش است اگر از مجلس رای اعتماد بیگیرد.