بایدهای تداوم حیات گردشگری مازندران در شرایط کرونایی
شیوع کرونا در استان گردشگرپذیر مازندران تاثیرات متعددی بر این صنعت بزرگ داشته است و اینطور که به نظر می‌رسد ، گردشگری استان برای حیات خود در تداوم شرایط کرونایی نیازمند برخی اصلاحات و تغییرات است.
به گزارش ایرنا ، استان مازندران از دیرباز به عنوان استان مسافرپذیر و مردمان آن به عنوان مردمی مهمان‌نواز شهره بوده اند . شهرت مهمان نوازی ، همجواری با پایتخت و قرار گرفتن در مسیر شهر زیارتی مشهد، مازندران را جزو پرمسافرترین و پر ترددترین مناطق کشور به ثبت رسانده است.
بزرگی این صنعت به گفته برخی از کارشناسان حوزه گردشگری با توجه به نوسانات قیمت این روزها به بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان می رسد، صنعتی که سالانه میزبان ۳۰ میلیون مسافر است و حدود ۲۰۰ هزار نفر نیروی انسانی در آن به صورت مستقیم مشغول کارند و یا به نوعی به آن وابسته هستند.
علاوه بر اینکه مازندران در نگاه مسافران و گردشگران از جاذبه خاصی برخودار است ، بلکه در سطح ملی نیز به این استان به عنوان پیشرو در صنعت توریسم برای موفقیت در اقتصاد غیرنفتی نگریسته می شود. در سال های اخیر و با توجه به حرکت کشور به سمت اقتصاد غیرنفتی ، شاهد سرمایه گذاری دولت در بخش گردشگری به خصوص در استان مازندران هستیم ، سرمایه گذاری هایی که اعداد و ارقام آن نشانگر اهمیت گردشگری این استان در اقتصاد ملی است.
طبق گفته مسئولان اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، اشتغال مستقیم ایجاد شده در تاسیسات گردشگری استان در دولت تدبیر و امید رشد ۱۴۰ درصدی داشته است. آمارها نشان می‌دهد که در سال ۹۲ حدود ۶ هزار و ۷۹۰ نفر به صورت مستقیم در صنعت توریسم استان فعال بودند و بدون در نظرگرفتن شرایط پیش آمده کرونایی تا پیش از پایان سال ۹۸ این رقم به ۱۶ هزار و ۲۳ نفر رسید که این عدد در بخش اشتغال غیر مستقیم حدود ۱۵۰ هزار شغل است.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران این میزان افزایش فرصت شغلی گردشگری استان را ناشی از ایجاد زیرساخت های خدماتی و فراهم کردن تسهیلات و همچنین تسهیل ورورد سرمایه گذاران به بخش گردشگری دانست و گفت : بدون در نظرگرفتن سرمایه گذاری دولت در بخش زیرساختی نمی توان این حجم از سرمایه گذاری در استان را شاهد بود.
سیف الله فرزانه همچنین به افزایش ۱۰۰ درصدی ظرفیت اقامتگاه های گردشگری استان در دولت یازدهم و دوازدهم اشاره کرد و افزود : ظرفیت گردشگری استان از حدود ۶۶۸ هزار نفر به یک میلیون و ۲۴۵ هزار نفر رسیده است .
وی با بیان اینکه در سال ۹۲ مبلغ سرمایه گذاری در صنعت گردشگری استان برای ساخت تاسیسات گردشگری ۳۴ میلیارد تومان بود ، گفت : سرمایه گذاری با این هدف در سال گذشته به بیش از ۴۴۰ میلیارد تومان رسید. همچنین در هشت سال اخیر یک هزار و ۴۶ میلیارد تومان سرمایه گذاری در حوزه تاسیسات گردشگری استان به بهره برداری رسید که در تاریخ صنعت گردشگری استان بی سابقه بود.
اما تمام گردشگری مازندران همانند بزرگان این صنعت وارد کمای ناخواسته کرونایی شد. شیوع ویروس کرونا که از اسفند ماه سال گذشته مهمان مازندران شد و همچنان ادامه دارد ، پیامدهای متفاوتی برای صنعت گردشگری مسافرخیزترین استان کشور داشت. خسارات سنگین حدود ۲ هزار میلیارد تومانی این ویروس به جهت تعطیلی تاسیسات گردشگری در بهترین زمان درآمدی سال به نوعی توانست برای چند ماه اقتصاد گردشگری استان را فلج کند.
تعطیلی صنعت گردشگری با توجه به اینکه ۳۰ درصد از درآمدهای مالیاتی استان از این محل تامین می شود می تواند عددی بزرگ باشد. حتی به گفته مسئولان مالیاتی مازندران شیوع ویروس کرونا حدود ۸۰ میلیارد تومان درآمد مالیاتی استان را کاهش داد.
البته در کنار خسارت ها ، کرونا فرصت های جدیدی برای گردشگری مازندران ایجاد کرد که شاید در شرایط عادی کمتر مدیر یا برنامه ای توانایی ایجاد چنین فرصت هایی را داشت. یکی از این فرصت ها تعطیلی اسکان مسافران در پلاژهای دولتی و مدارس بود. این اماکن در ایام شلوغ گردشگری مانند تعطیلات عید و تابستان رقیب جدی تاسیسات گردشگری بودند و به نوعی خدمات تقریبا رایگان آنان حجم قابل توجهی از گردشگران را به سمت خود جذب کرده و مانع از درآمدزایی واقعی می شد.
حال با توجه به پیش‌بینی تداوم شیوع ویروس کرونا در سال جاری و شاید هم سال های دیگر ، صنعت گردشگری نیازمند بازبینی‌های اساسی است. حتی گویا تعطیلی نیز راه چاره‌ای برای مبارزه با کرونا نیست زیرا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان طولانی شدن تعطیلی در یک بخش اقتصادی اثراتش را بر مردم ذینفع و همچنین تبعات منفی بر روابط اجتماعی خواهد گذاشت.
گردشگری کرونا را به رسمیت بشناسد
یک کارشناس جهانگردی و گردشگری در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: نخستین گام این است که فعالان حوزه گردشگری مازندران بپذیرند سایه ویروس کرونا تا آینده‌ای نامعلوم بر سر اقتصاد و سلامت جامعه وجود خواهد داشت تا بتوانند راه حلی برای سازگاری این صنعت با وضعیت جدید پیدا کنند.
مریم کلهر افزود: برداشتن این گام باعث می شود فعالان بخش گردشگری با واقعیت رو به رو شوند و برنامه ریزی و مدیریت خود را بر حسب حضور طولانی مدت کرونا تغییر دهند و از شیوه هایی استفاده کنند که بیشترین ضریب امنیت و آرامش را به مسافران و گردشکران بدهد.
وی اظهار داشت: اگر فعالان بخش گردشگری به این درک برسند و مطابق آن گام بردارند ، به طور قع با استقبال مسافران همراه خواهند شد . به عبارتی درک شرایط و پیش بینی راهکارهای مناسب سبب می شود تا اجرای داوطلبانه پروتکل های بهداشتی توسط گردشگران توجیه پذیر شود ولی تا زمانی که خود فعالان بخش گردشگری شرایط موجود را به رسمیت نشناسند و منتظر بمانند تا شرایط تغییر کرده و با خودش را با آنها وفق بدهد ، نباید انتظار داشته باشند که گردشگر با قبول ریسک خودش را ملزم به استفاده از مجموعه های رسمی گردشگری بداند.
صنعت گردشگری راه خود را از سنت جدا کند
این کارشناس جهانگردی و گردشگری گفت: مهم ترین و اصلی‌ترین قدمی که گردشگری باید در شرایط کرونایی بردارد ، جداسازی راه خود از گردشگری سنتی یا رهگذر پذیری است.
کلهر افزود : گردشگری در استان مازندران بر خلاف دیگر نقاط دنیا یاحتی برخی مناطق ایران کاملا سنتی و برپایه مهمان‌نوازی دست و دل بازارنه است. این ضعیت نه تنها درآمدی واقعی را برای مردم استان ندارد ، بلکه نوعی هرج و مرج را ایجاد می کند که به وضوح در این مدت در سواحل و مناطق مختلف شاهد بودیم. این وضعیت گذشته از این که زمینه مساعدی را برای انتقال ویروس کرونا فراهم می کند ، سبب می شود تا بخش رسمی گردشگری به خاطر از دست دادن درآمدزایی هر روز ضعیف تر شود در حالی که اگر فعالانه با شرایط موجود برخورد کند می تواند درآمدزایی اش را تقویت کرده و امکان هزینه برای فراهم نمودن شرایط مناسب را مهیا کند.
وی بر گردشگری مدیریت شده تاکید کرد و گفت : منظور از این که صنعت گردشگری باید راهش را از گردشگری سنتی جدا سازد این است که مسافران در قالب مدیریت شده وارد مقصد شوند و با در نظر گرفتن یک ساختار تعریف شده از جاذبه های گردشگری دیدن کنند و سپس به مبدا بازگردند.
این کارشناس گردشگری تاکید کرد : خوشبختانه ویروس کرونا زمینه پایه ریزی گردشگری مدیریت شده را برای مازندران کاملا فراهم کرده است چون در شرایط حاضر با توجه به تاثیری که کرونا بر فرصت های گردشگری شهروندان گذاشته ، این زمینه را در آنها ایجاد کرده است که به هزینه کردن بیشتر برای برخورداری از فرصت گردشگری امن تن بدهند. الان زمانی است که گردشگری مازندران باید از لاک چه کنم چه کنم خارج شود. باید برای گردشگری برنامه ریزی شده با اطمینان دادن به گردشگران جهت محافظت از آنها در برابر کرونا برنامه های لازم را ارائه دهد. اکنون براحتی می توان چنین مسیری را باز کرد.
کلهر توضیح داد : اکنون بهترین فرصت است که بسته گردشگری مناسب شرایط کرونایی تعریف و تبلیغ شود. در چنین بسته ای باید تمام نیازهای گردشگر با توجه به شرایط کرونایی دیده شود. قطعا گردشگران وقتی چنین بسته ای به آنها پیشنهاد شود ، حاضرند هزینه اش را بپردازند چون خودشان می دانند که گردشگری در شرایط کرونایی چارچوب های خاص خودش را دارد و هزینه بر است.
وی افزود : مثلا کرونا شرایطی را ایجاد کرده است که اغلب مسافران دیگر در فضای عمومی آرامش ندارند و سعی می کنند در محیط هایی اقامت کنند که بیشترین ضریب امنیت و سلامت را فراهم کند و در این میان مجموعه های اقامتی و تفریحی که از نظر پروتکل‌های بهداشتی پیشرو هستند مورد اعتماد مسافران قرار می گیرند، ولی متصدیان این مجموعه باید بدانند که خدماتشان نباید در حد فراهم کردن محل اقامت باشد چون در این صورت دستیابی به چنین فضایی در بخش سنتی به صورت خانه ها و ویلاهای اجاره ای فراهم است . باید در کنار اقامتگاه ، برای خورد و خوراک ، پر کردن وقت گردشگر در طول روز و گشت و گذارشان برنامه ارائه دهد.
کیفی سازی
یک راهنمای تورهای گردشگری هم به خبرنگار ایرنا گفت : برای زنده نگه داشتن گردشگری در شرایط کرونایی بهترین راه تکیه بر کیفی سازی خدمات و عبور از گردشگری توده ای یا رقمی است.
روح‌الله فدایی افزود : کیفت بخشی به اقامتگاه ها ، تفریحات و سرگرمی از عوامل مهم در کشش گردشگران است، زیرا کیفیت همواره با امنیت ، سلامت و اعتماد همراه است که این روزها ضرورت سفر محسوب می شود. در واقع این روزها جای اعتمادسازی برای گردشگران کاملا خالی است. بسیاری از خانواده های ایرانی طی هفت ماه گذشته از خانه نشینی خسته شده اند. حتی آنهایی هم که به سفر رفته اند ، به خاطر دلهره از احتمال ابتلا به کرونا از سفرشان لذت کافی نبرده اند. همه این شهروندان در انتظار دریافت خدمات گردشگری در شرایط کرونایی با چاشنی اعتماد و اطمینان هستند.
این راهنمای تورهای گردشگری توضیح داد : مثلا در هفته های اول شیوع کرونا مردم برای رفتن به بازار و خرید کردن آن هم جهت تامین نیازمندی های اولیه اشان واهمه داشتند و نگران بودند و در این میان عده ای آدم صاحب سلیقه و فکر اقتصادی کسب و کار تامین نیازمندی های شهروندان را راه اندازی و برایش تبلیغ کردند و اکنون از این فرصت برای درآمدزایی بدرستی استفاده می کنند با این که دیگر مانند هفته های اولیه مردم دلهره ندارند ولی بخشی از همین مردم یاد گرفته اند که دیگر برای هر خریدی به بازار نروند و به خرید آنلاین نیازمندی هایشان معتاد شده اند.
وی افزود : در گذشته جمعیت مسافران بسیار بالا بود و به دلیل بالا بودن تقاضا در مقابل عرضه کم ، مسافران تن به هر نوع اقامتی می دادند ، اما امروزه باید به سختی مسافران را راضی نگه داشت و یکی از رازهای موفقیت ارائه خدمات با کیفیت در تمام زمینه ها است. مثلا در همین چند ماه گذشته بلاخره ورود گردشگر به مازندران صفر نشد اگر چه کاهش یافت . اکنون فعالان گردشگری در بخش رسمی باید پیش خودشان حساب و کتاب کنند که چه تعداد یا درصدی از همین میزان مسافر و گردشگر وارده به مازندران در شرایط کرونایی را جذب کرده اند ؟
این راهنمای تور گردشگری گفت : اگر حتی در این میان تنها یک خانواده گردشگر هم در شرایط کرونایی خارج از حوزه گردشگری رسمی و اقامتگاه های رسمی مازندران فرصت مسافرت و گردشگریش را گذرانده باشد ، بخش رسمی باید از خودش بپرسد که چرا همان یک خانواده ، بخش غیررسمی را با این همه ریسک برای سلامتی خودش و خانواده اش قبول کرده است و به بخش رسمی اعتما نکرده است ؟
گردشگری هوشمند
این دانشجوی جهانگردی بر ضرورت هوشمند شدن گردشگری مازندران تاکید کرد و گفت: کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری در مسیر گردشگری هوشمند قدم برداشته اند و در حال تطبیق خود با این شرایط هستند.
فدایی منظور از گردشگری یا سفر هوشمند را هوشیاری وآگاهی مسافر و میزبان از شرایط سلامت مقصد ، اشتراک این اطلاعات ، رفتار هوشیارانه بر اساس پروتکل‌های اجتماعی و عبور نکردن از تعاملات مجاز دانست و افزود : یکی از ویژگی های گردشگری هوشمند بررسی کامل مقصد از سوی مسافر است تا نه تنها درک بهتری از مسافرت داشته باشد، بلکه طبق نیاز جامعه هدف رفتارهای اجتماعی از خود بروز بدهد.
وی گفت: در گردشگری هوشمند سطح تعاملات افراد تعریف شده است و نباید کسی از فاصله معنادار خود چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ بهداشتی عبور کند.
فدایی یکی دیگر از ویژگی های گردشگری هوشمند را بهره مندی مسافر از توصیه های بهداشتی دانست و افزود : متاسفانه در گردشگری سنتی فرد بر اساس خواست و تمایلات آنی خود رفتار می کند و توجهی به اطراف و جامعه پیرامونی ندارد.
او تاکید کرد: صنعت گردشگری نیازمند تحولاتی اساسی است که باید ریشه ای ، دقیق و قابل نظارت باشد و در غیر این صورت در آینده نه چندان دور شاهد زنجیره ورشکستگان این حوزه در استان خواهیم بود.
فدایی اظهار داشت: مشکلات صنعت گردشگری با تزریق پول و وام های کم بهره حل نمی شود ، زیرا گردشگری باید نگاه خود را به واقعیت تغییر یافته پیرامون اصلاح و بازنویسی کند.