وضعیت اقتصاد کشور در طول ۸ سال جنگ چگونه بود؟

زهرا علی اکبری – بودجه کل کشور در این سال‌ها به بیش از 5 هزار و 228 میلیارد تومان- به قيمت هاي ثابت- رسیده است که تبدیل این رقم به دلار نشان می دهد بودجه کل کشور در این دوره هشت ساله سخت از تاریخ ، نزدیک به 99 میلیارد دلار بوده است . با توجه به گرد شدن اعداد بودجه، می توان این رقم را در حدود صد میلیارد دلار برآورد کرد .

خسارتی که جنگ تحمیلی متوجه ایران کرد بسیار بیش از این ارقام بود به طوری که با وجود نزدیک به سه دهه از پایان جنگ تحمیلی هنوز برخی از خرابی های به جا مانده از دوران جنگ هنوز بازسازی نشده است. شايد اطلاع از ميزان دستمزد مردمي كه پشت جبهه‌ها چرخ‌هاي اقتصاد كشور را به حركت در مي آوردند جذاب باشد.

 حداقل دستمزد

دوران جنگ، دوره‌ای بسیار حساس در تاریخ معاصر ایران تلقی می‌شود.حضور گسترده داوطلبان برای حضور در جبهه از مهمترین دلایل ایستادگی ایران در برابر کشوری بود که حمایت گسترده جهانی را برای جنگ مقابل ایران پشت خود داشت.

در دوره هشت ساله جنگ تحمیلی ، 5 سال حداقل دستمزد در ایران افزایش نیافت. در سال 1359 حداقل دستمزد برابر با 1905 تومان در ماه بود. این دستمزد تا سال 1363 دوام آورد و شرایط خاص کشور مانع از افزایش دستمزدها در این دوران شد . در سال 1364 حداقل دستمزد در هر ماه به 2160 تومان افزایش یافت و این رقم تا دو سال دوام آورد. در سال های 1366 و 1367 نیز حداقل دستمزد به ترتیب  2280 و 2490 تومان شد .

 رشد اقتصادی

بدون تردید در دوران جنگ تحمیلی انتظاری برای رشد اقتصادی وجود نداشت اما با این حال رشد اقتصادی ایران با نفت در سه سال مثبت بود . اقتصاد ایران در این دوره زمانی رشد اقتصادی مثبت 12.6 درصد تا منفی 15.1 درصد را تجربه کرد .

بالاترین رشد اقتصادی به سال 1361 مربوط بود و کمترین رشد اقتصادی در این دوره هشت ساله نیز به سال 1358 اختصاص داشت.در این سال، یعنی در اولین سال آغاز جنگ تحمیلی بود. در این سال رشد اقتصادی با نفت منفی 15.1 درصد اعلام شد. در صورت احتساب رشد اقتصاد بدون نفت نیز هفت سال رشد اقتصادی منفی بود و تنها یک سال رشد اقتصادی کشور در این دوره بدون محاسبه نفت مثبت برآورد شده است .

تورم

بررسی های تاريخی نشان می دهد در این دوره زمانی ایران غالبا با تورم های دو رقمی و بالا دست و پنجه نرم می کرد با این حال به دلیل تامین بخش مهمی از ارزاق مورد نیاز جامعه به واسطه کوپن، تورم معیشت مردم را نشانه نمی گرفت. تورم بالا از پس گذشت سه دهه هنوز مشكل اصلي اقتصاد ايران تلقي مي شود .

در سال هاي جنگ خريد كالاهای بادوام مانند یخچال و گاز و تلویزیون و خودرو برای بخش مهمی از جامعه ایران دشوار بود و تعاونی ها با ارائه این اقلام سعی در تامین نیازهای جامعه ایران داشتند.

بالاترین نرخ تورم در این مقطع زمانی به سال 1366 و 1367 باز می‌گشت. نرخ تورم در این دو سال 27.7 و 28.9 درصد برآورد شده بود . کمترین نرخ تورم نیز در سال 1364 اتفاق افتاد. در این سال نرخ تورم به 6.9 درصد رسید . این نرخ البته در تمامی چهار دهه اخیر نرخ بسیار اندکی تلقی می شود .

بودجه کل کشور

ایران بودجه سال 1358 را در حالی نوشته بود که تصویری از وقوع جنگ در جامعه ای که به تازگی انقلاب را تجربه کرده بود، وجود نداشت. بودجه سال 1358  برابر با 289 میلیارد تومان بود .

پس از آن در سال 1359 بودجه کل کشور با افزایشی9.3 درصدی به 316 میلیارد تومان رسید.آخرین بودجه‌ای که در دوران جنگ تحمیلی نوشته شد، 900 میلیارد تومان بود . به اين ترتیب بودجه کل کشور در اولین سال آغاز جنگ تحمیلی 289 میلیارد و در سال پایانی آن 900 میلیارد تومان بود . روند رو به رشد بودجه کل کشور در سال‌های 1361 و 1366 حفظ نشد.

در این دو سال بودجه کل کشور به ترتیب کاهشی برابر 1.8 درصد و نیم درصد را نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن تجربه کرد . مقایسه بودجه ریالی با بودجه دلاری نشان می دهد به دلیل افزایش قیمت دلار، در حالی که بودجه ریالی رشد کرده است، بودجه دلاری کشور کاهش یافته است .

دلار

دلار در دوره جنگ هشت ساله کالایی بسیار مهم بود . دستمایه بسیاری از فیلم‌ها در این دوره زمانی دلار و دلارفروشی و سودای خرید و فروش دلار بود.

این روند تا سالهای پس از آن نیز ادامه یافت. بالاترین نرخ دلار در دوره هشت ساله جنگ به سال 1366 و پایین‌ترین نرخ دلار به سال 1358 برمی‌گردد.

نرخ دلار تنها یک بار در این دوره هشت ساله کاهش یافت. در سال 1367 متوسط قیمت دلار3 تومان پایین‌تر از متوسط قیمت دلار در سال 1366 برآورد شد .

جدول زیر تصویری از اقتصاد ایران در دوره جنگ تحمیلی را نشان می‌دهد .