تصویب دو بیانیه سیاسی وزرا و فنی و تکنیکی در کنفرانس بین المللی گرد و غبار، دستاوردی بزرگ است. دستاوردی که بیانیه وزرای آن همزمان با روز نخست اجلاس، دوشنبه ۱۲ تیرماه در سطح سیاست گذاری کلان و بیانیه فنی و تکنیک های آن، چهارشنبه ۱۴ تیرماه و همزمان با پایان اجلاس صادر شد.
وقتی که ۲۸ بار در یک سال و تنها در یک استان شاهد وقوع پدیده گرد و غبار باشید که براساس برآورد علمی ۷۵ تا ۸۰ درصد آن منشأ خارجی دارند و دست شما برای رفع آنها کوتاه است، پیدا کردن یک راه بین المللی و جلب همکاری‌های جهانی برای مقابله با آن تنها راه نجات است. خوزستان همان استانی است که تنها در سال ۹۵، وقوع ۲۸ بار گرد و غبار را تجربه کرده است. البته این آمار تنها مختص به خوزستان نیست. به گفته معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بیش از ۸۰ درصد ایران تحت تاثیر گرد و غبار هستند که خوزستان و سیستان و بلوچستان بیش از سایر استان‌ها این پدیده را تجربه می‌کنند. گرد و غبار چالش اصلی محیط زیست ایران است، چالشی که در این سال‌ها هر چقدر سعی به بهبود آن در داخل شده ولی کشورهای همسایه بر شدت آن دامن زده‌اند. سدسازی‌های غیر اصولی روی رودخانه‌ها، عدم پرداخت حقآبه پایین دست و رها کردن بیابان‌ها از جمله دلایل شدت یافتن پدیده گرد و غبار در ایران بوده است. پدیده‌ای که ایران را به برگزاری کنفرانسی بین المللی برای پیدا کردن راه کاری جهانی مصر کرد. این کنفرانس با حضور ۴۳ کشور جهان در ایران به منظور انتقال تجربه و شکل‌گیری ساز و کارها و پیمان‌های منطقه‌ای برگزار شد و بعد از ۳ روز به کار خود پایان داد.
این کنفرانس جهانی که به گفته ابتکار با همکاری وزارتخانه‌های حفاظت محیط زیست، جهاد کشاورزی، نیرو، امور خارجه، کشور و سازمان هواشناسی از وزارت راه و با هزینه سازمان ملل و به پشتوانه آخرین قطعنامه سازمان ملل در حوزه گرد و غبار برگزار شد، دو جلسه وزرا و چهار جلسه تخصصی و فنی همچنین دو بازدید از کاشان و اهواز داشت. یک نشست تخصصی در روز اول با موضوع هزینه‌های اقتصادی و تاثیرات اجتماعی برگزار شد و سه نشست فنی و تخصصی در روز سوم (۱۴ تیر) با موضوع سنجش، پیش‌بینی و پایش منابع گرد و غبار، مدیریت و هدایت منابع و نوآوری در روش‌های کنترل و سیاستگذاری همچنین همکاری و پاسخ‌های جهانی با رویکرد متقابل برگزار شد.
کنفرانس جهانی گرد و غبار چه کمکی به کشورها می کند؟
کشورهای عراق، عربستان سعودی، ترکمنستان و افغانستان ۵ کانون گرد و غبار ایران و کشور ترکیه به واسطه سدسازی های گسترده‌اش در ۲ دهه گذشته و اثر آن بر رودخانه دجله و فرات و تالاب های عراق مهمترین کشورهای شرکت کننده در این کنفرانس بودند. اما آنچه که این کنفرانس را به یک کنفرانس جهانی تبدیل کرد همه گیر بودن پدیده گرد و غبار است. گرد و غبار تنها مختص به کشورهای منطقه گرم و خشک و دچار تغییر اقلیم منطقه خاورمیانه نیست. در آفریقا نیز طوفان‌های گردو غبار بسیاری به وجود می‌آید و این طوفان‌ها بر اروپا و حتی لندن تاثیر مستقیمی می‌گذارد. در چین نیز این پدیده در صحرای گبی در منگولیا نیز وجود دارد که بر پکن، سئول و توکیو نیز اثرگذار است و با توجه به گسترده بودن این پدیده در کشورهای مختلف؛ بنابراین مشکلی بین المللی و جهانی محسوب می شود.
اما شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که یک اجلاس چه کمکی به این کشورها می‌کند؟ معصومه ابتکار در این باره گفته است: این اجلاس به بررسی راهکارها و روش‌های راهبردی برای مبارزه با پدیده گرد و غبار و همگرايى بيشتر كشورها و به كار گيرى سازوكار فنى و حقوقى در حل این مسئله می‌پردازد و در آن سیاست‌های کلانی مطرح می‌شود که کشورها در ارتباط با سدسازی‌ها چه گام‌هایی باید در دنیا بردارند تا آثار منفی آن کمتر شود. قانون ارزیابی زیست محیطی در کشور می‌تواند در انجام اقدام‌های لازم در سطح منطقه و بین المللی موثر باشد تا با این چالش به صورت صحیح و موفق رو به رو شد. پدیده گرد و غبار به عنوان موضوعی که منشا آن در یک کشور و تاثیر آن بر منطقه های دیگر خواهد بود از اهمیت بین‌المللی برخوردار است و به یقین باید با نگاه بین‌المللی به آن پرداخت و سازمان‌های مختلف در جهان باید در این زمینه مسوولیت پذیر باشند تا همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی شکل بگیرد.
جنگ با گرد و غبار به رهبری ایران
چرا ایران برگزار کننده این کنفرانس بود؟ آیا ایران می‌تواند رهبر جهان در جنگ علیه گرد و غبار باشد؟ رئیس سازمان محیط حفاظت محیط زیست در مراسم آغاز این کنفرانس در رابطه با دلايل انتخاب ايران به عنوان ميزبان اين كنفرانس گفت: ايران كشور آسيب پذيرى در زمینه گرد و غبار است که همین دلیل آن را به کشوری پیگیر برای مقابله با این پدیده تبدیل کرده است. همچنين ايران گام‌های موثرى در حوزه كاشت، احياى تالاب‌ها و درياچه‌ها برداشته اما اگر اقدام مهمى درباره گرد و غبار انجام ندهيم به مشكلات بدترى بر مى‌خوريم.
اما کاوه مدنی، استاد آنالیز سیستم مرکز سیاست محیط زیست امپریال کالج لندن، به بهانه کنفرانس مقابله با گرد و غبار در تهران در گزارشی در روزنامه تهران تایمز ایران را رهبر جهان در جنگ علیه گرد و غبار لقب داده و نوشته است: برگزاری کنفرانسی بین‌المللی در تهران به ایران این فرصت را می‌دهد که مطابق قطعنامه‌های سازمان ملل در رابطه گرد و غبار، رهبر حل یک مسئله زیست‌محیطی جهانی باشد. به نظر می‌رسد ایران برای رهبری کردن جامعه جهانی به سمت مقابله با گرد و غبار انگیزه خوبی داشته باشد؛ این کشور با طوفان‌های گرد و غباری روبرو می‌شود که جلوی انجام فعالیت‌های روزمره را می‌گیرد، حتی چند روز پیش در اهواز دمای هوا به ۵۴ درجه سلسیوس رسید. گرد و غبارهایی که زمانی فقط در مناطق جنوبی ایران وجود داشتند الان به سمت قسمت‌های شمالی این کشور و حتی تهران حرکت می‌کند.
«طوفان گرد و غبار به مرزهاى سياسى احترام نمى‌گذارد» این سخنی است که سو هانگ شو، معاون دبير كل سازمان ملل در نخستین روز این کنفرانس بیان کرد. او گفت: طبق گزارشى در سال ٢٠١٥، مسئله گرد و غبار تا ده‌ها سال آينده ٥٠ ميليون مهاجر به وجود مى آورد. او افزود: در ايران ٢٠٪ مراتع در معرض بيابان زايى هستند ولى اقدامات خوبى براى مقابله با آن انجام شده است. سازمان ملل هم از ايران براى احيا ٣ميليون هكتار زمين حمايت كرده است. او در رابطه با راهكارهاى حل مسئله گرد و خاك گفت: اين مسئله بايد جهانى شود و بايد اقداماتى فراتر از مرزها انجام شود. معاون دبير كل سازمان ملل ادامه داد: حضور بيش از ٤٠ كشور ما را به حل اين مسئله اميدوار مى‌كند، سازمان ملل هم مثل گذشته آماده است تا از حل اين بحران حمايت كند.
عربستان کشور غایب در کنفرانس
عربستان یکی از کشورهایی است که کانون‌های گرد و غبار آن ایران را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد. کشوری که به کنفرانس دعوت شد اما به کنفرانس نیامد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پیش از برگزاری اجلاس در مورد حضور کشور عربستان در اجلاس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار گفته بود: همه کشورهای منطقه از جمله عربستان به این کنفرانس دعوت شده‌اند. از کشورهای منطقه وزرا، کارشناسان و سازمان‌های منطقه‌ای مثل کنوانسیون کویت (راپمی) حضور می‌یابند و فکر می‌کنیم پاسخ منطقه‌ای به دعوت سازمان ملل و دولت ایران برای حضور در اجلاس بین‌المللی گرد و غبار خوب بوده است. با این وجود اما عربستان کشور غایب این کنفرانس بود. ضیاء الدین شعاعی، رئیس ستاد مقابله با گرد و غبار کسی بود که این خبر را به رسانه‌ها داد و گفت: همه کشورهای منطقه به این اجلاس دعوت شده‌اند اما عربستان در این گردهمایی حضور نیافته است.
دستاوردهای این کنفرانس
توافقات منطقه‌ای، ضرورت کار گروهی و ایجاد تشکیلات مشخص برای گردهم آوردن کشورها در یک بیانیه نتیجه اولین روز این کنفرانس بود. بیانیه‌‌ای که به گفته شعاعی، همه کشورهای حاضر در اجلاس نظرات خود را در مورد مفاد بیانیه مطرح کردند و در مورد آنها بحث و گفت‌وگو شد و در نهایت به یک نتیجه و جمع بندی رسیدند که در قالب بیانیه تهران صادر شد.
بازدید نمایندگان ۸ کشور از شن‌زارهای تثبیت‌شده «ام الدبس» در خوزستان و تالاب هورالعظیم از دیگر دستاوردهای این کنفرانس بود. تبادل تجربیات و انتقال راه‌حل‌ها و بررسی چالش‌های مربوط به پدیده گرد و غبار از جمله مهمترین مسئله در کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار بود که تنها از طریق بازدید از ایران قابل انتقال بود. اقدامی که معصومه ابتکار پیش از برگزاری کنفرانس از آن صحبت کرده و گفته بود: برخی از کشورها تجربیات موفقی در این زمینه دارند. ایران نیز تجربیات و دستاوردهای قابل ارائه‌ای در این موضوع دارد که به واسطه برگزاری این کنفرانس به کشورهای دیگر منتقل می‌کند.
توجه بین المللی به خوزستان و سیستان و بلوچستان دستاورد روز دوم این کنفرانس بود. اتفاقی که گری لوییس نماینده مقیم سازمان ملل در ایران از آن خبر داد و گفت: در ارومیه تجربه خوبی داشتیم و اکنون تمرکز ما روی خوزستان و سیستان و بلوچستان است. ر ادامه کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار به استان خوزستان سفر کرده‌ایم؛ ۴۰ کشور کنار هم جمع شده‌اند تا مشکل را بررسی کنیم. ما به جمع‌بندی‌هایی در این زمینه رسیدیم و امروز به این استان آمدیم تا از نزدیک بازدیدی داشته باشیم و پس از بازگشت به تهران، کار در این زمینه را به اتمام برسانیم. وی بیان کرد: ما به خوزستان آمده‌ایم تا راه‌های فنی را برای مشکل گرد و غبار این استان پیدا کنیم. این راه‌حل‌ها، بسیار با کشورهای منطقه و کمک‌های بین‌المللی و جهانی، مرتبط است. نماینده مقیم سازمان ملل در ایران گفت: تمرکز ما روی منطقه شادگان، هامون و سایر مناطق بحرانی است. این مناطق به آب و پشتیبانی آبی و کمک‌های بین‌المللی برای حل مشکل نیاز دارند.
آیا حذف کانون‌های خارجی گرد و غبار ایران ممکن است؟
حالا که اولین کنفرانس بین المللی گرد و غبار در ایران با همکاری سازمان ملل برگزار شده مردم درگیر با این پدیده را به رفع این مشکل امیدوار کرده است. خوزستان شاید اولین آنها باشد. اریک سولهایم، رییس برنامه محیط زیست سازمان ملل گفته است که این سازمان تمرکز زیادی برای حل مشکل خوزستان دارد. او گفت: با همکاری ایران و دیگر کشورها از جمله ترکیه تلاش‌مان بر این است تا بر مشکلات کانون‌های گردو غبار به ویژه کانون های داخلی در ایران تمرکز کنیم و به یک برنامه جامع برسیم. وی افزود: امروز با همکاری دولت ایران به خوزستان آمده‌ایم و امیدواریم در این سفر بتوانیم برنامه‌ای جامع برای حل مشکلات گردو غبار در خوزستان تهیه کنیم.
او همچنین پس از این سفر در صفحه اینستاگرام خود درباره سفرش به خوزستان نوشت: سولهایم در اینستاگرام نوشت: سلامی گرم به مردم اهواز. زمانی كه من در ماه فوریه به ایران آمدم، شما از من درخواست كردید كه به اهواز بیایم اما در سفر قبلی موفق نشدم ولی امروز اینجا هستم و به شهر شما آمدم. شما شهر بسیار زیبایی دارید و از اقامتم در این شهر لذت بردم. امروز از تلاش‌های دولت ایران برای احیای تالاب‌ها و سرسبزكردن بیابان‌ها بازدید كردم كه قدم مهمی برای جلوگیری از طوفان‌های گرد و غبار است. طوفان‌هایی كه برای جلوگیری از آنها به كمك تمامی كشورهای همسایه در منطقه نیاز است.
خبر خوش ابتکار به خوزستانی‌ها
هورالعظیم یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار در ایران است. کانونی که در سال‌های اخیر سعی در بازگشت و احیای آن صورت گرفته است. هورالعظیم یکی از مقاصد سفر چند روزه ۴۳ کشور جهان به ایران بود. در بازدید هوایی از تالاب احیا شده هور العظیم و بخش های مختلف هوالعظیم معصومه ابتکار از ورود آب به بعضی از بخش‌های مرزی هورالعظیم با عراق خبر داد و گفت: بخش های مهمی از کانون های گرد و غبار این منطقه زیر آب رفته است و شرایط بهتری را به وجود آورده است. ابتکار مهمترین مساله استان خوزستان را داشتن برنامه سازگار با مشکلات محیط زیستی و مدیریت صحیح منابع آبی عنوان کرد و گفت: هیچ مجوز جدیدی برای برداشت آب از سرشاخه های کارون و یا احداث سد بر روی این رودخانه صادر نشده و هر چه هست مربوط به گذشته است.
مهمترین دستاورد تصویب دو بیانیه سیاسی
تصویب دو بیانیه سیاسی وزرا و فنی و تکنیکی در یک کنفرانس بین المللی، دستاوردی بزرگ است. دستاوردی که بیانیه وزرای آن همزمان با روز نخست اجلاس دوشنبه ۱۲ تیرماه در سطح سیاست گذاری کلان و بیانیه فنی و تکنیک ها چهارشنبه ۱۴ تیرماه و همزمان با پایان اجلاس صادر شد. اما چرا؟ سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست دلیل این اهمیت را اینگونه بیان کرده است: در بسیاری از کنفرانس های جهانی حتی زمینه صدور یک بیانیه علمی ساده هم ایجاد نمی‌شود. او همچنین درباره دلایل اهمیت بیانیه های صادر شده در اجلاس بین المللی مقابله با گرد و غبار گفت: این بیانیه‌ها از جمله اسناد سازمان ملل است که با حضور ۴۳ کشور به میزبانی جمهوری اسلامی ایران، همچنین حدود ۱۲ آژانس سازمان ملل و دانشمندان و متخصصان حوزه گرد و غبار در سطح جهان به تصویب رسیده است.
زهرا داستانی/ خبر آنلاین