اکبرمقدسی/ ونگ وا- سید محمود حسینی پور استاندار مازندران در دولت سیزدهم اخیرا در سخنرانی در جمع خبرنگاران گفت «.. طرح سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر که قرار بود در بندر نکا تحویل داده شود و جایگزین نفت در جنوب تحویل داده شود و با آنکه تاسیسات مهمی در نکا و خط لوله در مسیر نکا به پالایشکاه تهران  دراواخر دولت دهم به بهره برداری رسید در ابتدای دولت گذشته به دستور شخص وزیر نفت شیر فلکه های سوآپ بسته شد. چرا؟ برای اینکه آقایان معتقد بودند با انجام سوآپ غربی ها از ما ناراحت می شوند. ما اکنون در حال رایزنی هستیم تا سوآپ مجددا از سر گرفته شود و…»

شاید موضوع ساده ای بنظر برسد که مدیران سیاسی در دولتهای مختلف سعی دارند همدیگر را تضعیف کنند اما در این متن سخنرانی تاکتیک جنگ روانی« دروغ بزرگ» بکار رفته است. در ادامه به بررسی این موضوع پرداخته می شود:

  • تصمیم سوآپ نفت درسال ۱۳۷۵ ( ۱۹۹۶)‌ بین دو رئیس جمهوری ایران و قزاقستان در زمان دولت آقای هاشمی رفسنجانی گرفته شد. قرار بود روزانه ۳۰ هزار بشکه نفت از قزاقستان به ایران حمل و از طریق پایانه‌های نکا در داخل ایران مصرف شود. معوض آن هم در اختیار سوآپ کنندگان قرار بگیرد.این پروژه در سال ۱۳۸۳ در دولت آقای خاتمی در زمان وزارت آقای زنگنه تکمیل و به بهره برداری رسید. این پروژه چند سال فعال بود و ظرفیت آن افزایش یافت و سرانجام در خرداد ۱۳۸۹ در دولت احمدی‌نژاد توسط وزیر وقت نفت – مسعود میرکاظمی – متوقف شد. در سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن دولت روحانی و وزارت بیژن زنگنه اعلام شد که در پی از سر گیری سوآپ نفت خزر هست و تلاشهای زیادی انجام شد اما بدلیل مشکلات تحریم کشور ، کاهش قیمت نفت در آن مقطع، . استراتژی کشورهای آسیای میانه پس از قطع عملیات سوآپ ایران به سمت حوزه‌های دیگر مخصوصا ترکیه و خط لوله باکو – جیهان رفت. این اتفاق کار ما را برای احیای سوآپ از روز نخست هم سخت‌تر کرده است ، عدم اعتماد مجدد شرکتها به ایران به واسطه تحمل خسارات در توقف سال۸۹، و مشکلات طرح سوآپ که در پالایشگاههای کشور نیازمند سرمایه گذاری جدید بود دولت یازدهم و دوازدهم نتوانست سوآپ را از سر بگیرد.
  • آنچه مبرهن است طرح توقف سوآپ توسط مسعود میرکاظمی در دولت محمود احمدی نژاد صورت گرفت این موضوع با یک جستجوی ساده در گوگل هم قابل تشخیص است ومصاحبه های فراوان مدیران و کارشناسان وزارت نفت در خصوص تلاشهایشان برای منصرف کردن میرکاظمی از این تصمیم که فایده ای نداشت و حتی تلاش شد با وزیر نفت بعدی(رستم قاسمی) تا سوآپ از سر گیرد بازهم فایده ای نداشت. آن زمان وزیر وقت نفت معتقد بود عملیات سوآپ برای ایران توجیه اقتصادی ندارد وسود حاصل از آن برای کشور رقمی در حدود ۲۰ سنت است در حالی که این عملیات حدود ۶ تا ۷ دلار در هر بشکه برای کشور هزینه داشته است، به همین دلیل وزیر وقت قرارداد سوآپ را با کشورهای حاشیه خزر لغو کرد و در خواست دریافت سود ۵٫۵ تا ۶ دلار از سوآپرها داشت و حتی  در گفتگو با سایت خانه ملت گفت که با قطع عملیات سوآپ دست بابک زنجانی را از کشور کوتاه کردیم. ایران علاوه بر از دست دادن وجهه بین المللی، به پرداخت میلیونها دلار جریمه محکوم شد؛ ازسوی دیگر عده ای معتقدند سوآپ نفت ایران را به هاپ انرژی منطقه تبدیل می کرد و ما به دنبال سود اقتصادی زیاد نبودیم به دنبال موقعیت استراتژیک و راه ارتباطی نفت خزر هستیم و با توجه به هزینه انتقال نفت از جنوب به پالایشگاه تهران و… این میزان درآمد هم بد نبود. موضوع سوآپ نفت کشورهای دریای خزر و میلیاردها دلار سرمایه گذاری انجام شده قراردادهای بین المللی با۱۶ شرکت خارجی برای جمع آوری نفت خزر برای تامین روزانه  ۱۳۰ هزار بشکه نفت و سوآپ آن از تلمبه خانه نکا بحث فنی و تخصصی است و هنوز عده ای آن را برای کشور مضر و عده ای آن را مفید و متوقف کنندگان طرح را خائن می دانند. این موضوع  نیاز به توضیحات تخصصی است که در حوصله این یادداشت نمی گنجد.
  • سوآپ نفت شمال و توقف آن مربوط به دولت روحانی یا وزارت زنگنه نبوده بلکه وی تلاش زیادی برای از سر گیری آن داشت آنچه عجیب است اظهار نظر استاندار دولت اصولگرای سیدابراهیم رئیسی که براحتی سوژه ای که سالها در محافل سیاسی و رسانه ای داغ بوده  را تحریف کرده و همه تقصیرها بر گردن وزیری که در جناح رقیبشان هستند نهاده است! آقای استاندار بهتر نیست کمی منصفانه تر سخن جاری کنید؟ شما که اهل تقوا هستید. شما که خدمت به مردم را فقط برای رضا خدا می دانید چه لزومی دارد دائم از گذشته حرف بزنید هر چیزی که خوب بود مال خودتان و اگر بد بود را به گذشته نسبت دهید. حتی اگر سوآپ نفت را توانسته باشید راه اندازی کنید جای تقدیر است هرچند مسعود میرکاظمی که تا چند وقت پیش رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت رئیسی بود هنوز اعتقاد دارد این طرح شوآف است نه سوآپ و به ضرر کشور است.اما ما آن را به نفع اقتصاد منطقه می دانیم و از آن حمایت می کنیم.