اوایل پاییز پارسال بود که روس ها از طرح خود برای راه اندازی سوئیفت روسی با نام «اس.پ.ف.اس» خبر دادند تا زنگ خطری دیگر برای مقامات واشنگتن به صدا درآید که در آینده نزدیک دیگر نمی توانند با اعمال نفوذ خود در مبادلات مالی و بانکی جهان، به دیگر کشورها برای همراه ساختن اجباری دل خوش کنند.
سوئیفت روسی چه زمانی کلید خورد؟
اواسط سال ۲۰۱۶ در پی تهدید برخی مقام های آمریکایی مبنی بر حذف روسیه از سامانه مالی بین المللی سوئیفت، مسکو اعلام کرد که راهکاری برای این اقدام احتمالی آمریکا در نظر خواهد گرفت.
مدتی بعد «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که پس از وضع تحریم‌های تازه آمریکا و احتمال اقدامات بیشتر ایالات متحده، افزون بر بررسی کاهش وابستگی به دلار در نظام معاملات خارجی، برای شرایط حذف از نظام جهانی بین بانکی (سوئیفت) نیز آماده شده‌ایم.
«الویرا نابولینا» رییس بانک مرکزی روسیه نیز با توجه به احتمال گسترش فشارهای تحریمی علیه این کشور گفت که همه شرایط برای ادامه فعالیت بانک‌های روسی در صورت حذف روسیه از سامانه سوئیفت فراهم شده است.
پارسال (سال ۲۰۱۸) اما روس ها اعلام کردند که موفق شده‌اند سامانه مالی همچون سوئیفت را راه‌اندازی کنند که فعال است و ۹۱ بانک به آن پیوسته‌اند.
گرچه آمریکا تاکنون روسیه را از سیستم سوئیفت کنار نگذاشته اما بسیاری معتقدند راه‌اندازی سوئیفت روسی باعث شد که آمریکایی‌ها از کنار زدن روسیه از سوئیفت چشم پوشی کنند زیرا می‌ترسند ممنوعیت روسیه از تداوم روابط مالی در جهان براساس سیستم مالی غرب، در نهایت منجر به ایجاد درگاه مالی بین‌المللی دیگری در جهان شود و تمامی کشورهای مخالف با آمریکا را گردهم آورد؛ پیش بینی که به نظر می رسد در حال محقق شدن است.
سوئیفت روسی در چه مرحله‌ای است؟
«اولگا اسکوروباگاتووا» معاون بانک مرکزی روسیه اعلام کرده که سوئیفت روسی آماده شده و بانک‌های خارجی می‌توانند عضو آن شوند.
به گفته وی، سوئیفت روسی به بازیگران خارجی امکان می‌دهد با شرکت‌های روسی که در فهرست تحریم‌های خارجی قرار گرفته‌اند، همکاری کنند.
معاون بانک مرکزی روسیه این را هم گفت که سال گذشته ۴۱۶ شرکت و موسسه مطرح روسیه از جمله خزانه‌داری فدرال، شرکت گازپروم نفت و روس نفت به این سیستم ملحق شده اند.
آغاز مذاکرات ایران و روسیه برای پیوستن به سوئیفت روسی
از یک سال پیش تاکنون بارها مقامات روسیه از تمایل کشورهای ترکیه، چین و هند برای پیوستن به «اس.پ.ف.اس» سخن گفته‌اند اما آبان سال گذشته بود که «آناتولی آکساکوف» رئیس کمیسیون امور مالی دومای روسیه به ایرنا خبر داد که مقامات مالی و بانکی ایران و روسیه درحال مذاکره برای پیوستن سیستم‌های مالی دو کشور به یکدیگر و استفاده ایران از سوئیفت روسی هستند.
وی گفت: همکاری‌های فنی با ایران در حال انجام و امکان پرداخت‌های مستقیم با شرکت‌های ایرانی بوجود آمده و روسیه همزمان با بانک های مرکزی ایران، ترکیه و چین در حال مذاکره است.
اظهارات آکساکوف زمانی صورت گرفت که «عبدالناصر همتی» رئیس کل بانک مرکزی ایران با همتای روس خود در مسکو در حال رایزنی و گفت وگو بود.
رئیس کمیسیون امور مالی دومای روسیه ادامه داد: این کشورها باید فناوری‌های مالی خود را هماهنگ کنند تا مساله‌ای در استفاده از سیستم‌های داخلی ارسال اطلاعات مالی در سوئیفت روسی بوجود نیاید.
وی در عین حال مدعی شد که سوئیفت روسی که بانک مرکزی این کشور ایجاد کرده از نظر تعداد اعضا از سوئیفت بین‌المللی پیشی گرفته است.
اکنون بانک مرکزی روسیه نیز اعلام کرده که سوئیفت روسی آماده بهره برداری است و بانک‌ها و موسسات اعتباری داخلی و خارجی در صورت آماده بودن شرایط فنی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
این سامانه همانگونه که بانک مرکزی روسیه مدعی شده، قرار است خدماتی در عرصه انتقال اطلاعات مالی ارائه دهد و «این خدمات شامل انتقال اطلاعات درقالب سوئیفت، انتقال اطلاعات مالی در قالب‌های ویژه به کاربران، کنترل اطلاعات مالی در قالب سوئیفت و امکان مشخص کردن شرکت کنندگان در «اس.پ.ف.اس» برای کاربران و دریافت اطلاعات مالی از آنها است.»
اصول ورود بانک ها و مشتریان آنها به سیستم «اس.پ.ف.اس» به این گونه است که این موسسات در صورت آماده بودن خدمات فنی و پس از عقد قرارداد با بانک مرکزی روسیه در آن عضو می‌شوند.
عدم اطمینان به غرب مسکو را ناچار به راه اندازی سوئیفت روسی کرد
«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در مسکو نامطمئن بودن رفتار غرب و سیستم‌های مالی آن را دلیل ایجاد سامانه سوئیفت روسی خواند و اظهار داشت: غرب بارها تلاش کرده برخی کشورها را از سیستم ارزی و پرداخت‌های مالی به دلیل رقابت اخراج کند، این مساله برای خیلی کشورها از جمله روسیه بسیار نگران کننده است.
وی گفت: شاهد شانتاژ و تهدیدها علیه روسیه و برخی دیگر کشورها از سوی آمریکا و غرب در حوزه مالی و بانکی هستیم و حتی حساب‌های بانکی نیز مسدود می‌شود. اقدامات ضد روسی در این حوزه نشانگر میزان اطمینانی است که می‌توان به سیستم پرداخت مالی یا هماهنگ کننده مالی غرب در جهان داشته باشیم.
زاخارووا در خصوص مشارکت با ایران در سیستم مالی روسیه نیز بدون ذکر نام کشوری اعلام کرد که روسیه در مورد آغاز به کار سامانه اطلاع رسانی پرداخت‌های مالی و پرداخت با ارزهای ملی، با برخی کشورها مذاکره کرده و در چند مورد نیز به توافقاتی دست یافته است.
سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه با بیان اینکه اقدامات در این راستا جریان دارد، اضافه کرد: دلیلی ندارد که روسیه با دیگر کشورها از طریق سیستم مالی خود همکاری نکند.
وی افزود: معتقدیم که روند جهانی شدن با وجود تمام مسائلی که از سوی جنبش ضدجهانی شدن دنبال می‌شود، امتیازهایی را برای جهان و مناطق مختلف آن بوجود آورده است.
اتصال سیستم‌های بانکی ایران و روسیه محور مذاکرات دوجانبه روحانی و پوتین
«یوری اوشاکوف» دستیار امور بین‌الملل رئیس جمهوری روسیه پیش از سفر پوتین به ترکیه خبر داد که پوتین قرار است در دیدار با روحانی همتای ایرانی خود در ترکیه با وی در خصوص ایجاد سیستم انتقال پیام‌های مالی برای جایگزینی سوئیفت گفت وگو کند.
وی با بیان اینکه ایران و روسیه به دنبال ایجاد سیستم انتقال پیام‌های مالی برای جایگزینی سوئیفت هستند، اظهار داشت: دو کشور تدابیری را برای گسترش پرداخت‌های مالی به صورت مستقیم و استفاده از ارزهای مالی اتخاذ خواهند کرد و به دنبال همکاری سیستم انتقال پیام‌های مالی روسی و سیستم مالی ایرانی سپام به عنوان جایگزین سوئیفت هستند.
در صورت تحقق این هدف، ایران و روسیه بار دیگر گامی مشترک در جهت بی‌نتیجه کردن تحریم‌های یکجانبه و فرا قانونی آمریکا برخواهند داشت، اقدامی که چند روز پس از سفر تبلیغاتی و انتخاباتی بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی به روسیه صورت می‌گیرد که در آن به پوتین هشدار داده بود دوستی با ایران برای روسیه خطرناک است.
نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این واقعیت است که روابط روسیه و ایران با وجود تمامی اختلاف نظرها در موضوعات مختلف، بر اساس منافع مشترک با سرعتی قابل توجه در سطح سران و مقامات سیاسی، دیپلماتیک، قضایی، انتظامی، امنیتی، نظامی، علمی و حتی فرهنگی در حال گسترش است و در برخی از زمینه ها نیز جنبه راهبردی پیدا کرده است.
اما در حوزه اقتصادی، تجارت، بانکی و مالی همواره گره های کوری در روابط دو کشور دیده می شود که در نتیجه آن مردم دو کشور از منافع و مزایای گسترش همکاری های دوجانبه ایران و روسیه به شکل ملموس تری مطلع نمی شوند.
یکی از بارزترین مشکل ها عدم موفقیت بانک های مرکزی دو کشور در اتصال سیستم بانکی شتاب ایران و میر روسیه است که با وجود توافقات در سطوح عالی، هنوز معلوم نیست چه زمانی برقرار می شود و مشکل از کجاست که این طرح بر روی زمین مانده است.
«مهدی سنایی» سفیر تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران که حدود ۶ سال در مسکو به سر می‌برد، پیشتر به خبرنگار ایرنا در مسکو گفته بود که تمامی سندهای مورد نیاز برای گسترش روابط ایران و روسیه در حوزه های مختلف میان سران امضا شده و هیچ کار دیپلماتیک یا سیاسی برای گسترش همکاری‌ها روی زمین نمانده و اکنون وظیفه بخش خصوصی و فعالان در سایر حوزه ها یا دستگاه هاست که همکاری ها با همتایان خود را گسترش دهند زیرا دستگاه دیپلماسی کشور آنچه را که باید انجام داده است.