دریای خزر به عنوان یک منبع آبی استراتژیک در کشور مطرح است و با توجه به نیاز شهرهای مرکزی به آب، ایده‌هایی برای انتقال آب آن به سمنان بیان شده که مخالفان و موافقانی دارد.
توسعه زندگی شهرنشینی و به دنبال آن پیشرفت صنعت، یک تیغ دو لبه است که علاوه بر اینکه آسایش را برای انسان به ارمغان می‌آورد در مقابل اگر درست پیش نرود و بیشتر از توان طبیعت بهره‌برداری از آن صورت گیرد قطعاً بعد از گذشت چند دهه یا حتی چند سال عوارض خود را نشان می‌دهد. از این رو دستکاری طبیعت بسیار حساس و گاهاً غیر قابل جبران است که باید در اجرای هر طرحی مورد توجه قرار گیرد.
یکی از عوارض برداشت بی‌رویه از طبیعت، کم شدن منابع آبی است که طی چند سال اخیر در کشور ما بسیار چشمگیر است و برای حل این مشکل دست به دامان راه‌حل‌هایی مانند انتقال آب بین حوضه‌ای شده‌اند. در حالی که در دنیا انتقال بین حوضه‌ای به عنوان آخرین راه حل مطرح شده و تمام تمرکز بر روی مدیریت مصرف است، اما در کشور ما چند سالی است که طرح انتقال آب خزر به سمنان مطرح شده که البته همچنان در کش و قوس اجرا مانده است.
دریای خزر، دریای مازندران یا دریای کاسپیَن؛ پهنه‌ای آبی است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. دریای خزر در گذشته بخشی از دریای تتیس بود که بعد از جدا شدن از دریای سیاه، مستقل شد و اکنون به عنوان بزرگترین دریاچه جهان شناخته می‌شود، البته گاهی به آن کوچک‌ترین دریا نیز گفته می‌شود.
از حدود ۳۰۰ سال پیش تصاویر واقع بینانه‌ای از خزر وجود داشته که اروپاییان به علت فعالیت در عرصه دریانوردی آنها را تهیه کرده بودند. مطالعات درباره خزر از قرن ۱۹ میلادی توسط روسیه تزاری انجام شد.
دریای خزر اکنون حدود ۳۸۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و ۳.۵ میلیون کیلومتر مربع حوضه آبریز دارد، حجم آب آن ۷۸ هزار کیلومتر مربع است و ۱۲۰ رودخانه به آن می‌ریزد که ۸ رودخانه از اهمیت زیادی برخوردار است، ۸۳ میلیون نفر جمعیت ساکن اطراف خزر را تشکیل می‌دهند که سهم ایران از این جمعیت ۱۲ میلیون نفر است.
حوضه آبریز خزر یخبندان دائمی ندارد که ارزش هیدرولوژیکی داشته باشد؛ همچنین با قطب شمال ارتباط آبی ندارد بنابراین اگر یخ‌های آن آب شود تأثیری بر تراز خزر ندارد.
رودخانه ولگا به تنهایی ۸۵ درصد آب خزر را تأمین می‌کند، میزان مصرف آب در حوضه خزر حدود ۴۳ کیلومتر مکعب است یعنی بیش از ۱۰ برابر دبی رودخانه سفید رود که این میزان بدون بازگشت است.
بیش از ۶۰ رودخانه مستقل در شمال کشور وجود دارد که آب برخی از آنها به حدی مصرف می‌شود که دیگر به خزر نمی‌رسند، رژیم باد و موج در خزر خاص است، در سال ۱۹۵۷ شدیدترین توفان در این دریاچه رخ داد که ارتفاع موج در آن به ۱۲ متر رسید، دیگر تا امروز تکرار نشد و این می‌تواند هشدار دهنده باشد؛ شاید به تاریخ برگشت چنین توفانی نزدیک شده باشیم البته امواجی شبیه سونامی با ارتفاع دو متر در خزر دیده شده است.
بخش شمالی خزر در زمستان‌ها یخ می‌بندد که در زمستان‌های بسیار سرد این یخ تا نزدیک باکو می‌رسد، ضخامت یخ گاهی به ۳ تا ۴ متر می‌رسد. در تابستان روند دما برعکس می‌شود و چون عمق آب کم است دما تا ۳۰ درجه هم افزایش می‌یابد.
با توجه به ورودی آب ولگا تراز آب خزر در ایران تا یک متر و در روسیه تا چهار متر می‌تواند بالا بیاید. تقریباً بر روی تمام رودخانه‌های منتهی به خزر سد ساخته شده و بر روی رودخانه ولگا نیز چندین سد بزرگ ساخته شده است.
البته نوسان آب خزر یکی از خصوصیات این پهنه آبی است که در چندین سال گذشته بارها تکرار شده است، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که سطح آب دریای خزر، همیشه در نوسان بوده و اعداد گزارش شده متفاوت است. این گزارش‌ها نشان می‌دهد در مجموع بین بالاترین و پایین‌ترین سطح آب خزر ۹ متر اختلاف وجود داشته که این تغییرات بر آب و هوا و موجودات پیرامون آن اثرگذار بوده است.
حال چند سالی است صحبت از انتقال آب دریای خزر به سمنان به گوش می‌رسد که اجرای آن موافقان و مخالفان خود را دارد. برخی معتقدند باید از دریای خزر به عنوان منبع استراتژیک آبی برای رفع مشکلات کم آبی دیگر مناطق کشور استفاده کنیم زیرا خزر به اندازه کافی آب دارد، اما در مقابل عده‌ای معتقدند انتقال آب از خزر موجب آسیب رساندن به اکوسیستم‌های آبی و خشکی اطراف آن می‌شود، بنابراین بهتر است به جای اجرای چنین طرح‌هایی برنامه‌ای برای مدیریت مصرف آب تهیه شود.
بر این اساس حمید علیزاده کتک لاهیجانی معاون پژوهشی و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی درباره استحصال آب از خزر به فعالیت اولین آب شیرین کن‌ها در خزر اشاره کرد و گفت: ساخت اولین آب شیرین کن در خزر در سال ۱۹۶۴ در اکتائو قزاقستان امروزی کلید خورد و در سال ۱۹۶۸ فعالیت آن آغاز شد؛ یک مجموعه صنعتی بسیار بزرگ بود که معدن فسفات داشت و در آن فسفر استخراج می‌شد همچنین برق زیادی تولید می‌کرد، فعالیت این مجموعه از سال ۱۹۹۹ متوقف شد چون شوروی از هم پاشید و به دنبال آن سیستم اقتصادی آن متلاشی شد همچنین تأسیسات آن نیز قدیمی شده بود.
وی که در نشست تخصصی استحصال آب از دریای خزر؛ انتقال بین حوضه‌ای و بهره برداری ساحلی سخن می‌گفت افزود: همچنین تأسیسات آب شیرین کن در ترکمن باشی احداث شد که ۳۵ هزار متر مکعب ظرفیت روزانه آن است و همچنان نیز فعالیت می‌کند، یک تأسیسات آب شیرین کن دیگر در ترکمنستان فعال است، همچنین قزاقستان نیز در حال ایجاد تأسیسات آب شیرین کن است اما هنوز راه اندازی نشده است.
اجرای ناتمام بزرگترین طرح انتقال آب از خزر در دهه ۷۰ میلادی
علیزاده ادامه داد: در دهه ۷۰ میلادی چون می‌خواستند کشاورزی را در شوروی توسعه دهند، از این رو آب زیادی مصرف شد که بر اثر آن تراز آب دریاچه آرال بسیار پایین آمد؛ همچنین تراز آب خزر نیز ۲.۵ متر کاهش یافت و برخی از بندرهای شوروی دیگر داشت غیر قابل استفاده می‌شد از این رو تصمیم گرفتند در قالب یک طرح انتقال بزرگ، حوضه‌های آبریز خزر را به هم متصل کنند برای این کار نقشه‌ها را نیز تهیه کرده بودند، در واقع بزرگترین طرح انتقال آب بین حوضه‌ای در جهان بود که بر اساس آن قرار بود ۵۰ کیلومتر انتقال آب انجام شود اما در دهه ۸۰ میلادی به علت وضع بد اقتصادی و از هم پاشیدگی شوروی اجرای آن منتفی شد.
وی گفت: در واقع طی ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته سدهای زیادی در حوضه آبریز خزر به ویژه در روسیه احداث شد، کشورهای دیگر هم سازه‌های زیادی در حوضه آبریز خزر ساختند اما بعد از آن این کشورها تلاش کردند تا برای نحوه مصرف آب خود برنامه داشته باشند که به دنبال آن ساخت سازه‌ها متوقف و مصرف آب در این کشورها بسیار کاهش یافت، متأسفانه در کشور ما مصرف بالا است و همچنان نیز شاهد ساخت سازه‌های مختلف هستیم.
انتقال آب خزر را خشک نمی‌کند
وی به طرح انتقال آب خزر به سمنان اشاره کرد و گفت: کل حجم آب خزر ۷۸ هزار کیلومتر مکعب است و میزان حجم آبی که قرار است در راستای اجرای این طرح از خزر کشیده شود سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که این میزان نه در تراز و نه شوری آب تأثیری دارد، در واقع با این کار خزر خشک نمی‌شود اما مسائل دیگری پیش خواهد آمد از این رو برای اجرای این طرح باید چالش‌های امروز خزر را درست ببینیم.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی به برخی چالش‌های خزر اشاره کرد و افزود: گرم شدن آب سطحی خزر در ۳۰ سال گذشته، گرم‌تر شدن هوای ساحل، تغییر پوشش برف در ولگا، افزایش مواد مغذی ناشی از ورود فاضلاب و بروز پدیده کشند قرمز، تخریب رودخانه‌ها، برداشت شن و ماسه و صید بی رویه، برخی از چالش‌های خزر است که باید در اجرای هر طرحی جدی به آنها توجه شود.
به گفته وی بیشترین سهم را در آلودگی آب خزر از طریق پساب‌های کشاورزی روسیه، جمهوری آذربایجان و ایران دارد.
محیط زیست دو مجوز صادر کرده است
همچنین مسعود فرزاد مدیر امور مهندسی انتقال آب خزر به سمنان؛ شرکت آب و نیرو گفت: هدف از اجرای این طرح تأمین بخشی از کمبود آب شرب و صنعت استان سمنان به میزان ۲۰۰ میلیون متر مکعب در سال است که در افق ۱۴۲۵ حدود ۵۰ میلیون متر مکعب برای شرب و ۱۵۰ میلیون متر مکعب برای صنعت در نظر گرفته شده که قرار است برای چهار شهر دامغان، شاهرود، گرمسار و سمنان منتقل شود.
وی با بیان اینکه بر اساس طرح انتقال آب خزر به سمنان از عمق ۱۰ متری آبگیری خواهیم داشت، افزود: همچنین ۱۰ نقطه برای تخلیه پساب در نظر گرفته شد که سازمان محیط زیست به ما مجوز داده و گفته که می‌توانید پساب را در عمق ۳۰۰ متری دریا تخلیه کنید که برای این عمق باید ۶۰ کیلومتر در دریا پیش برویم، همچنین مجوز دیگری داد و گفته آب را در مقصد تصفیه و نمک‌زدایی کنید البته باید گفت که این دو خواسته شدنی نیست.
محیط زیست مجوزی صادر نکرده است
اما حمید جلالوندی مدیرکل دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: این سازمان تاکنون مجوزی برای انتقال آب خزر صادر نکرده است، بلکه سازمان دو پیشنهاد کلی داد و قرار شد وزارت نیرو آن‌را بررسی کند و به سازمان جواب دهد که تاکنون جوابی دریافت نکرده‌ایم، ما همچنان منتظر بررسی این دو پیشنهاد هستیم، بنابراین مجوزی در کار نیست بلکه در حد پیشنهاد بوده است.
وی تاکید کرد: ضرورت اجرای یک پروژه این است که مجریان باید بتوانند همه بخش‌ها را قانع کنند، ما اصلاً لزوم انتقال این میزان آب را درک نمی‌کنیم، صنعت اصفهان به ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب نیاز ندارد آن‌وقت چگونه و روی چه حسابی این میزان آب برای صنعت سمنان دیده شده است.
جلالوندی گفت: در راستای اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان تاکنون در سازمان محیط زیست به این جمع بندی رسیدیم که مکان تعیین شده برای کشیدن آب در مبدا مناسب نیست و امیدواریم وزارت نیرو پیشنهاد جدیدی به سازمان محیط زیست ارائه دهد، باید توجه داشته باشیم که برای ما فقط شاخص شوری مهم نیست بلکه تنوع زیستی آن منطقه بسیار حائز اهمیت است.
وی اظهار داشت: البته هنوز وزارت نیرو هم برای اجرای آن به یک جمع بندی نرسیده است اما باید در تمام مراحل تبعات اجتماعی و محیط زیستی اجرای طرح را در نظر بگیریم.
بیایم بر اساس آمایش سرزمین حرکت کنیم
شهرام فداکار مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: پروژه انتقال آب خزر به سمنان حدود چهار سال در سازمان حفاظت محیط زیست مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما هیچ نظری تاکنون ما را قانع نکرد که ضرورت اجرای این طرح چیست.
وی افزود: اگر صرفه‌جویی کنیم به اجرای چنین طرح‌های نیازی نیست، برخی افراد به چنین طرح‌هایی فکر می‌کنند اما نمی‌نشیند فکر کنند که چگونه می‌توان منابع آبی موجود را مدیریت کرد، صرف اینکه سطح آب‌های زیر زمینی سمنان پایین آمده که دلیل بر اجرای چنین طرحی نیست، الان کشت پسته در رفسنجان به برند تبدیل شده در حالی که قبلاً فقط در رفسنجان بوده است، آن منطقه استعداد کشت پسته ندارد پس نباید کاشته شود، بیایم طبق آمایش سرزمین محصول سازگار با آن منطقه را کشت کنیم. متأسفانه نه تنها در سمنان بلکه در هیچ جای کشور آمایش سرزمین صورت نگرفته است.
وی تاکید کرد: بارها از مجریان و دست‌اندرکاران این طرح خواستیم که مطالعات سود زیاد محیط زیستی آن‌را به ما بدهند نه مطالعات اقتصادی، اما هنوز چنین گزارشی دریافت نکرده‌ایم، کافی است در هر متر مکعب از آبی که قرار است برداشت شود ۱۰۰ لارو از آبزیان باشد حال تصور کنید در ۷۰۰ هزار متر مکعب آبی که قرار است روزانه برداشت شود چه تعداد لارو خواهد بود که از بین می‌روند، هیچکدام از اینها در محاسبات سود و زیان اقتصادی دیده نمی‌شود. متأسفانه در هیچکدام از پروژه‌ها سود و زیان زیست محیطی دیده نمی‌شود در این پروژه هم دیده نشده است.
مدیر کل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: هر توده زنده را که در لحظه در محیط زیست نابود کنیم یک سرمایه ملی است اما به راحتی آن‌را از اکوسیستم حذف می‌کنیم و از بین می‌بریم. حتی در مطالعاتی که توسط مجریان طرح انجام شد مشخص شد که محل آبگیری تعیین شده بسیار حساس و شکننده است در حالی که با صرفه‌جویی می‌توان از این ضررها جلوگیری کرد.
وی تاکید کرد: بسیاری از آبزیان به تغییر جریان آب حساس هستند بنابراین اگر سرعت جریان آب از یک حدی بیشتر شود نمی‌توانند در محل قرار گیرند، حال در اجرای این طرح پیش بینی شده که روزانه ۷۰۰ هزار متر مکعب آب برداشت شود و تعداد پمپ‌های در نظر گرفته شده برای آن نشان می‌دهد که چه جریان آب شدیدی ایجاد خواهد شد.
نابودی ۱۰۰ هکتار جنگل با اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان
همچنین کامران نصیر احمدی رئیس اداره محیط زیست دریایی اداره کل محیط زیست استان مازندران گفت: در قطعه اول این طرح که تا کیلومتر ۲۰ است و قطعه دوم که تا کیلومتر ۲۵ است باید یک جاده ۱۵ متری احداث شود که در این صورت تقریباً ۳۰ هکتار از اراضی کشاورزی تغییر کاربری خواهند داد، در قطعه سوم که کیلومتر ۵۰ تا ۷۰ است ۲۰ هکتار جنگل از بین می‌رود، قطعه چهارم که از کیلومتر ۷۰ تا ۷۷ است ۲.۱ هکتار از جنگل نابود می‌شود، قطعه پنجم که کیلومتر ۷۷ تا ۸۸ است ۴ هکتار جنگل از بین می‌رود و در قطعه ۶ حدود ۳ هکتار جنگل تخریب می‌شود، به طور کلی از ۱۸۰ کیلومتر این طرح ۱۴۰ کیلومتر آن در استان مازندران است که تقریباً ۱۰۰ هکتار جنگل از بین می‌رود که بیشترین آنها در در کیلومتر ۲۰ تا ۱۰۰ است.
وی به محل تعیین شده برای تخلیه آب در خزر اشاره کرد و افزود: با میزان برداشت آبی که قرار است روزانه از این محل صورت گیرد در محل پساب حدود ۷ هزار تن نمک انباشت می‌شود که میزان شوری آب در آن محل را بالا می‌برد، انرژی هم که برای اجرای این طرح نیاز است بسیار زیاد است در واقع با برآوردی که صورت گرفته هزینه اجرای این طرح به ازای هر یک نفر سمنانی ۱۴ میلیون تومان است در حالی که برای تأمین آب شرب سمنان اکنون مشکلی وجود ندارد، مشکل صنعت است که باید بروند به دنبال آمایش سرزمین تا محیط زیست متضرر نشود.
وی ادامه داد: همه تصور می‌کنند که استان مازندران آب دارد در حالی که این‌طور نیست؛ آبی ندارد، بهتر است ابتدا آمایش سرزمین و ضرورت را ببینیم سپس به سمت اجرایی با کمترین ضرر برویم.
انتقال آب راه رسیدن به توسعه پایدار نیست
مرضیه لک رئیس پژوهشکده علوم زمین گفت: در اجرای چنین طرح‌هایی باید دقت زیادی صورت گیرد چون می‌خواهیم آب یک اکوسیستم را به اکوسیستم دیگری منتقل کنیم که باید تمام جوانب کار سنجیده شود، به عنوان مثال منطقه‌ای که برای انتقال آب خزر تعیین شده از لحاظ زمین شناختی در زمینه وقوع زلزله بسیار فعال است و زلزله‌های بالای ۷ ریشتر در آن منطقه فراوان دیده شده است.
وی افزود: شاید با انتقال آب خزر به سمنان از لحاظ علمی آب خزر کاهش نیابد اما باید به مسائل دیگری که ممکن است رخ دهد توجه کرد، به عنوان مثال ایران با تمام رودهایی که در شمال دارد فقط ۳.۵ درصد آب خزر را تأمین می‌کند بنابراین ممکن است از لحاظ حقوقی با مشکل مواجه شویم.
وی تاکید کرد: به طور کلی انتقال آب بین حوضه‌ای مانند تزریق خون از فردی به فرد دیگری است که باید با هم همخوانی داشته باشند در غیر این صورت ممکن است مشکلاتی ایجاد کند و حتی منجر به مرگ فرد شود بنابراین در اجرای طرح انتقال بین حوضه‌ای نیز باید تمام جوانب و مشخصات مناطق بررسی شود تا خصوصیات مبدا و مقصد با هم همخوانی داشته باشند.
لک به پیشنهاد انتقال آب از خزر به دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: برای این منظور ابتدا آب دریای خزر را بررسی کردیم و دیدیم که ترکیب آب خزر تلخ است بنابراین با آب دریاچه ارومیه که شور است سازگاری ندارد، در واقع ترکیب شیمیایی دریای خزر از لحاظ سولفات و کلر یک استثنا است و این ترکیب با آب دریاچه ارومیه همخوانی ندارد و اختلاط این دو آب به ضرر دریاچه ارومیه تمام می‌شود.
وی تاکید کرد: حق نداریم اکوسیستم یک منطقه را به اکوسیستم منطقه‌ای دیگر که با هم هیچ همخوانی ندارند منتقل کنیم بنابراین بهترین و مطمئن‌ترین راه رفتن به سمت مدیریت مصرف و رسیدن به توسعه پایدار است، بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیدند که انتقال آب روشی نیست که به توسعه پایدار برسیم بنابراین به سمت مصرف صحیح حرکت کردند.
خزر یک منبع استراتژیک آبی است، مراقبش باشیم
همچنین عزیر عابسی عضو هیأت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل گفت: مهمترین بحث در زمینه آب شیرین کن‌ها، آبگیری و تخلیه آنها است اینکه چگونه می‌شود خسارت را کم کرد مساله بسیار مهمی است.
وی افزود: مطالعات نشان می‌دهد خلیج فارس به سمت شور شدن پیش می‌رود و آب‌های ورودی شیرین آن کم و کمتر شده، تبخیر افزایش یافته و آب شیرین کن‌های زیادی اطراف آن نصب شده است، شوری آن تا سال ۲۰۶۰ از ۴۰ تا ۴۱ گرم در لیتر به ۴۲ تا ۴۳ گرم در لیتر خواهد رسید اما خزر تا ۱۰۰ سال آینده با این میزان برداشت نه شور ونه خشک می‌شود بلکه مساله در اجرای طرح انتقال آب به سمنان چیز دیگری است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال تخلیه پساب یا نمکی که قرار است در دریا صورت گیرد اگر درست انجام نشود تمام پوشش‌های گیاهی و جانوری آن منطقه را از بین خواهد برد، خط انتقال آب خزر به سمنان ۸ ایستگاه دارد، که ۴ ایستگاه در مازندران و ۴ ایستگاه در سمنان خواهد بود و حجم زیادی لوله برای پمپاژ خواهند داشت که باید از میان جنگل عبور کند و قطعاً خرابی به همراه خواهد داشت، بعد از راه اندازی این لوله‌ها زنگ خواهند زد و هزینه نگهداری آنها بسیار بالا خواهد بود.
عابسی با مطرح کردن این سوال که اصلاً چرا باید انتقال انجام شود گفت: با این طرح باید آب از ارتفاع دو هزار و ۳۵۰ متری پمپاژ و به بیابان منتقل شود در حالی که در آن منطقه هم آب زیادی وجود دارد فقط باید مدیریت شود، رقم ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب نیاز صنعت در سمنان را چگونه محاسبه کرده‌اند، عدد بسیار بزرگی است در حالی که وسط بیابان جای توسعه نیست، باید جایی سرمایه‌گذاری کرد که پتانسیل توسعه داشته باشد نه اینکه پتانسیل را به آنجا منتقل کنیم.
وی افزود: از خزر می‌شود به عنوان یک منبع آبی استراتژیک در کشور آب انتقال داد اما نه اینکه از کوه رد کنیم تا به وسط بیابان برده شود بلکه می‌توان به جاهای دیگری منتقل کرد که اجرای آن در هر صورت باید با یک مطالعه دقیق و علمی صورت گیرد. مباحث اجتماعی و محیط زیستی پررنگ دیده شود.
وی تاکید کرد: راه حل این مشکل از جنس مهندسی نرم است با محیط زیست نمی‌توان دعوا کرد، همه چیز را نمی‌تراشند و نابود نمی‌کنند بکله تلاش می‌کنند تا از ظرفیت محیزط زیست برای پیشرفت استفاده کنند.
رژیم پرندگان تالاب میانکاله تغییر کرده است
علی اکبر یداللهی معاون فنی اداره کل محیط زیست استان مازندران گفت: حوضه‌های آبی و تمام زیستمندان تمام حوضه‌های آبی از جمله دریای خزر بسیار حساس هستند، به عنوان مثال چند سالی است که آب تالاب میانکاله کم شده و تراز آن کاهش یافته است، از این رو مشاهده شده که یک سری پرندگانی که قبلاً به این تالاب نمی‌آمدند اکنون می‌آیند و پرندگانی که در گذشته می‌آمدند دیگر نمی آیند.
وی افزود: اکنون ۶ هزار هکتار از میانکاله خشک شده است گونه‌ای گیاهی در آن تالاب رشد می‌کند که خاک شور را نگه می‌دارد حال اگر از بین برود گرد و خاک نمکی منطقه را فرا خواهد گرفت از این رو اجرای هر طرحی در دریای خزر نیازمند مطالعات علمی دقیق و همه جانبه است.