مرور راهبرد جاده ابریشم نوین چین/نقش گسترده ایران در اجرای طرح

نخستین بار ایده کمربند اقتصادی جاده ابریشم قرن ۲۱ توسط «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین در دیدار از قزاقستان و سپس در دیدار از اندونزی در پاییز سال ۲۰۱۳ مطرح شد و منظور از کمربند، شبکه ای برنامه ریزی شده از راه های زمینی، خطوط راه آهن، خطوط نفت و گاز طبیعی و سایر پروژه های زیرساختی از شهر «شیان» در مرکز چین تا آسیای میانه و در نهایت تا مسکو، روتردام و ونیز در اروپا را شامل می شود و مسیر دریایی آن نیز شبکه ای برنامه ریزی شده از بنادر و پروژه های ساحلی زیرساختی از جنوب و جنوب شرقی آسیا تا شرق آفریقا و شمال دریای مدیترانه را در بر می گیرد.
این در حالیست که استفاده از واحد پول چین (یوان) در بازارهای مالی بوسیله سایر کشورها و ایجاد مرکز اطلاعات جاده ابریشم برای ارتباط واحدهای اطلاعاتی و شبکه های فناوری مخابراتی منطقه ای و رفع موانع تجارت مرزی و سرمایه گذاری منطقه نیز بخش دیگری از اجرای این طرح بزرگ به شمار می رود.
برای اجرای این طرح حتی چین صندوقی به ارزش ۴۰ میلیارد دلار اختصاص داد تا کشورهای قرار گرفته در مسیر این جاده بتوانند از مزایای آن بهره مند شوند.
در این مسیر چین از ایران به عنوان یک گذرگاه کلیدی یاد کرده است که از مسیرهای مهم نقل و انتقالات تجاری راه ابریشم خواهد بود و بسیاری از شرکت های چینی اکنون در همین راستا با شرکت های کشورمان در همکاری نزدیک هستند.
بررسی‌ها نشان دهنده این واقعیت است که در طرح احیای جاده ابریشم چین، ایران یکی از مهمترین و زیربنایی ترین بخش های این طرح خواهد بود که رئیس جمهوری چین تلاش بسیاری برای اجرایی شدن آن دارد.
در واقع حضور در این طرح فقط خواست ایران نیست، بلکه در برنامه ریزی هایی که چین برای احیای جاده ابریشم نوین انجام داده، لازم است که ایران نقشی بسیار فعالتری در آن داشته باشد.
به باور مسئولان و مقامات کشور چین، ایران منطقه ای تاریخی در این مسیر است و در طول تاریخ بیش از ۲ هزار ساله نیز همین مسیر بوده که دو کشور را به یکدیگر مرتبط ساخته است.
برآوردها حاکی است که این طرح عظیم نزدیک به ۶۵ کشور دنیا را دستکم در آسیا و اروپا در بر می گیرد و در مجموع در زندگی چهار میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر که ۶۳ درصد جمعیت کل جهان را شامل می شود تحت تاثیر خود قرار داده و به طور بالقوه سه میلیارد نفر جمعیت وارد یک بازار تجاری جدید و البته گسترده خواهند شد.
رئیس جمهوری چین خود در باره این طرح که سه سال از عمر آن می گذرد، می گوید: «کشورها می توانند با استفاده از اجرای طرح «یک کمربند – یک راه»، به برقراری ارتباطات بین المللی در زمینه های مختلف، ارتقای سطح همکاری در زمینه تجارت و سرمایه گذاری و پیشبرد همکاری در صنایع تولید بپردازند. در حقیقت، با اجرای این طرح، تقاضای جدید ایجاد شده و اقتصاد جهان به تعادل جدید می رسد.»
وی یادآور می شود: «در شرایط رکود اقتصاد جهانی، اگر چین با استفاده از توانایی تولید و ساخت خود، در کشورهای دیگر فعالیت و سرمایه گذاری کند و از صنعتی شدن و مدرنیزاسیون کشورهای مسیر جاده ابریشم و ساخت تاسیسات زیربنایی آن ها پشتیبانی کند، به بهبود رشد اقتصاد جهان یاری خواهد کرد.»
«سیامک قاسمی» از مسئولان شرکت واگن سازی تهران در مصاحبه ای که اخیرا با خبرگزاری شین هوا داشت، می گوید که ما دستکم در طرح راه ابریشم در بخش های راه آهن و مترو همکاری نزدیکی با چین داریم.
وی خاطر نشان می کند که بسیاری از کارکنان بین دو کشور در رفت و آمد بوده اند اما حالا فناوری ها به ایران منتقل شده اند و با کمک طرف چینی در حال توسعه خطوط مترو، واگن سازی و توسعه خطوط آهن هستیم که در سال های آینده نقش مهمی برای حضور قوی ایران در راه ابریشم قرن ۲۱ ایفا خواهد کرد.
شاید برای کسانی که مستقیما درگیر این طرح شده اند، ‌ایجاد راه ابریشم نوین دریایی و زمینی که هر دو به ایران مرتبط می شود این جاده راه رسیدن به رویاهای بسیاری از کشورها باشد.
طرح راه ابریشم باعث شده است تا چین و کشورهای دیگر از طریق دریا و بنادر، مناطق اقتصادی ویژه و خطوط آهن با یکدیگر مرتبط شوند و دهها قطار و کشتی از استان های مختلف بخصوص از شرق چین این روزها بین چین و ایران – چین و پاکستان و ‌چین و اروپا در حرکت باشند تا ایده ایجاد این کمربند بزرگ نهایی شده و تحقق پیدا کند.
البته نباید به این موضوع نیز بی توجه بود که ایران از نظر چین، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم است، کمربندی که به شدت برای تحقق آن تلاش می شود و بسیاری از کارشناسان، بخشی از این تلاش ها را گسترش نفوذ فرامرزی چین از طریق آسیای مرکزی به خلیج فارس و اروپا می دانند.
شبکه خبری «آسیا تایمز» هنگ کنگ پیشتر در گزارشی نوشته بود: همین اشتیاق چین است که سبب شد تا ایران با همکاری این کشور به عضویت بانک سرمایه گذاری توسعه زیرساخت آسیا موسوم به (AIIB) درآید و به عنوان یکی از اعضای هیات موسس آن انتخاب شود.
برآوردها نشان می دهد که چنانچه طرح جاده ابریشم اجرایی شود ایران محل انتقال و گذر ۱۲ میلیون تن کالا در سال خواهد بود.
«شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین پیش بینی کرده است که در مدت یک دهه از راه اندازی این مسیر، ارزش تجاری آن برای کشورهای قرار گرفته در این مسیر که یکی از آنها ایران است به ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار برسد.
ساخت تاسیسات زیربنایی، از جمله راه ها بین کشورها، بخشی مهم از طرح «یک کمربند – یک راه» است که تاکنون بیش از ۱۰۰ کشور و سازمان بین المللی در اجرای آن شرکت کرده اند.
حتی در این رابطه چین با بیش از ۳۰ کشور قرار گرفته در مسیر راه ابریشم، توافق نامه همکاری امضا کرده و همکاری در صنایع تولید با بیش از ۲۰ کشور را آغاز کرده است.
این در حالیست که سازمان های بین المللی از اجرای این طرح استقبال کرده و همکاری مالی در بانک سرمایه گذاری توسعه زیر ساخت آسیا (AIIB) و صندوق راه ابریشم (NSRF) به طور پی در پی تعمیق یافته است.
سازمان ملل ایده راه ابریشم را از اصلی ترین ستون های برنامه توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰ میلادی دانسته است و شماری از کشورها آن را بزرگترین طرح مهم توسعه برای چین و کشورهای مختلف جهان می دانند.
اشتغال زایی، بین المللی کردن تجارت، بازاریابی، توسعه پایدار برای کشورهای درگیر این برنامه، ‌اجرای طرح های زیربنایی، ساخت بنادر، راه، احداث خطوط آهن و ایجاد مناطق آزاد تجاری همگی از جمله اهداف طرح یک کمربند و یک راه است که با گذشت چند سال به نظر می رسد پیشرفت های چشمگیری در مسیر غایی شدن این برنامه ابتکاری حاصل شده است.
«روان زونگ زه» معاون آکادمی مسایل بین المللی چین نیز در گفت وگو با رادیو بین المللی چین در این باره می گوید: «اجرای طرح یک «کمربند – یک راه» نشان می دهد که چین یک کشور بزرگ با درهای باز است و این کشور مایل است سودهای توسعه خود را با کشورهای همسایه بزرگ خود از جمله ایران و همچنین سایر کشورهای جهان به اشتراک بگذارد. علاوه بر این، با اجرای این طرح، بهره مندی مشترک از منابع و همکاری با منافع مشترک تحقق می یابد و این یک ایده بسیار مهم است.»
تهران پس از توافق هسته ای وین راهی نو و دیپلماسی فعال «تعامل» را در پی گرفته است که بخشی از آن به همکاری با بازارهای اروپا بر می گردد و بخشی از آن نیز پیوستگی ایران را با شرق به دنبال دارد که مشارکت در طرح جاده ابریشم نوین می تواند از آن جمله باشد.
این موضوع و البته موقعیت استراتژیک و سنتی ایران که از دیرباز یکی از مسیرهای اصلی جاده ابریشم تاریخی بود، سبب شده است تا پکن حساب ویژه ای روی ایران در احیای این جاده باز کند و ایران نیز می تواند بر اساس ویژگیهای یاد شده نقش تعیین کننده ای در تحقق ایده بلندپروازانه چین در اجرای طرح مزبور داشته باشد./ ایرنا