قربان اوغلی: قانون داماتو نمی‌تواند ایران را محدود کند

محمد اکبری: سنای آمریکا با ۹۹ رأی موافق طرح تمدید تحریم های ایران به مدت ده سال دیگر را که پیشتر در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسیده بود تصویب و برای امضاء رئیس جمهور امریکا به کاخ سفید ارسال کرد. این طرح که در واقع همان قانون داماتو است که در زمان بیل کلینتون علیه کشورما به تصویب رسید به احتمال زیاد توسط باراک اوباما رئیس جمهوری امریکا نیز امضاء خواهد شد. این در حالیست که بیشتر کارشناسان و ناظران نقش و نحوۀ بازی ایران در برخورد با این اقدام آمریکا را مهم و حیاتی می دانند. ناظران می‌گویند نوع این بازی می تواند بر کاهش یا افزایش تنش و همچنین انداختن توپ در زمین امریکا تاثیرگذار باشد. در این باره با جاوید قربان اوغلی مدیرکل پیشین افریقای وزارت خارجه و سفیر پیشین ایران در افریقای جنوبی و کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید:
آیا تمدید قانون داماتو نقض برجام هست یا نه؟ ایران چه سیاستی را می تواند پیش رو داشته باشد؟

اینکه این رفتار آمریکا نقض برجام هست یا نه به هر حال دست اندرکاران و تیم مذاکره کننده هسته ای می توانند در آن اظهار نظر کنند که ماهها در مورد آن کار کردند و تسلط خاصی به آن دارند و طبق بندها و تفسیر های آن می توانند نظرشان را در مورد آن بگویند. آقای ظریف بیان کردند که این موضوع به هر حال نقض مصرح برجام نیست. حتی اگر اوباما آن را امضا کند روی مسائلی که پیش رو داریم تاثیرات آنچنانی نخواهد گذاشت. نظر من این است که آقای ظریف نگاه درستی به قضیه دارند. به نظر می رسد بر اساس آنچه که در متن برجام آمده است توصیه اروپا به آمریکا این است که از تصویب و اعمال تحریمهای جدید جلوگیری کنند. منتها باید در نظر داشت این تحریم جدید نیست و از سال ۱۹۹۶ توسط بیل کلینتون تصویب شده بود. در حقیقت اگر این تمدید انجام نمی شد بهتر بود، ولی باید توجه کرد که در چه فضایی صحبت می کنیم.

در حالی که خود اوباما و تیم او در شکل گیری برجام نقش داشتند منطقی به نظر می رسد که خود آنها برای نقض آن گام بردارند؟
چیزی که در آمریکا در مسیر شکل گیری برجام تاثیر داشته است نقش بی بدیل اوباما و کری به عنوان وزیر امور خارجه بوده است. این چنین نیست که تمام ساختار امریکا با آن همراه باشد، کما اینکه اوباما در مقابل تمام انتقادها مقاومت کرد، حتی در مقابل فشارهای اسرائیل ایستاد و حاضر نشد برای اولین بار در تاریخ روابط ۶۰ ساله با نخست وزیر این رژیم ملاقات کند تا زمانی که برجام تصویب شود. فضای آمریکا در حال حاضر تغییر پیدا کرده است. در کمال شگفتی ها ترامپ رئیس جمهور شده و مضافا کنگره و سنا به شکل حداکثر قابل توجهی در دست جمهوری خواهان افتاده است. بنابراین بروز این مصوبه و تمدید تحریمها را در این فضا باید نگاه کرد.
آیا تمدید این قانون قدیمی می تواند بر روی برجام تاثیر خاصی داشته باشد؟

بله نکته ای که وجود دارد این است که این تحریمها ۲۰ سال است که وجود دارند. آیا این تحریمها تاثیری بر برجام خواهد گذاشت؟ باید گفت که اگر هم بگذارد بسیار اندک خواهد بود. تاثیر این مصوبه در حال حاضر بیشتر روانی است تا عملیاتی. دلیل آن چیست؟ اول اینکه این تحریم که از سال ۹۶ شکل گرفته بود در دوره اصلاحات دهها شرکت اروپایی، کره ای و ژاپنی و آنان که از آمریکا حرف شنوی دارند علیرغم این تحریمها در حوزه نفت و گاز ایران چندین برابر بیش از ۲۰ میلیون دلاری که امریکا در قانون داماتو شرط کرده بود سرمایه گذاری کردند. نکته دوم اینکه الان باید توجه داشت که با آمدن ترامپ و هم از این مسیری که اتفاق افتاده است بیش از ایران، اروپایی ها چندین برابر ایران دچار واهمه و ترس شدند. برای آنکه آنها خودشان را آماده کرده بودند که در ایران سرمایه گذاری کنند و کار کنند. الان این اختلاف امریکا و اروپا در دو سوی آتلانتیک به شدت افزایش پیدا خواهد کرد که با برنده شدن ترامپ شروع شده است. از این رو این اختلاف می تواند به نفع ایران باشد.
ایران چه عکس العملی را می تواند در این جریان داشته باشد؟

این موضوع باید در نظر گرفته شود در حالی که عده ای از گروهها در آمریکا تلاش در ایجاد تنش در این فضا را دارند، ایران نباید خود را سیبل قرار دهد. ایران باید سیاست صبر و انتظار پیشه کند تا ببیند که این گفت و گوها و چالش و نزاع آمریکا و اروپا به کجا خواهد انجامید. ما نیازی نداریم تا زمانی که این موضوع تاثیرات آنچنانی و شدید بر برجام و سرمایه گذاری ها داشته باشد، کار خاصی انجام دهیم. علتش این است که در حالی که یک سال از برجام گذشته است ایران برای سرمایه گذاری به سراغ امریکا نرفته است. بلکه ترجیح ایران روی اروپا بوده است. بنابراین آنان که می گویند نقض برجام از طرف امریکا را باید با نقض برجام جواب داد، این موضوع را باید در نظر بگیرند که نقض برجام باید توسط همه کشورهای امضا کننده برجام تایید شود. از این رو نگرانی خاصی از این موضوع وجود ندارد که امریکایی ها برای سرمایه گذاری به ایران بیایند یا نیایند. به هر حال مانند گذشته اروپایی ها، ژاپنی ها، کره ای ها و چینی ها به سرمایه گذاری خود ادامه خواهند داد. به نظر می رسد که نباید این موضوع را بیش از اندازه بزرگ کرد و جلوتر از اروپایی ها و یا دیگرانی که بالاخره به خاطر این مسئله و حضور ترامپ و تیم جمهوری خواهان نگران هستند، ایران خود را در معرض تهدید قرار بدهد.
بعضی گروهها در آمریکا تمایل دارند ایران دست به واکنش تندی بزند و از آن استفاده کنند؟

اتفاقا امریکایی ها شاید می خواهند که ایران احساس خطر داشته باشد و برجام را به هم بزند که در حقیقت اینها بگویند که ایران این کار را انجام داده است. ایران باید سیاست صبوری و متانت در پیش بگیرد که ببنید فضای پیش آمده در آمریکا به کجا خواهد انجامید. همانطور که آقای ظریف هم گفت اگر اوباما آن را امضا کند تاثیر بسیار چشم گیری در فضای کلی برجام نخواهد داشت و برای پیشبرد اهداف استراتژیک ایران، فراتر از آنچه الان اتفاق افتاده است تاثیر منفی نمی تواند داشته باشد.