در هفته کتاب و کتابخوانی قرار داریم. هفته‌ای که به اندازه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اهمیت دارد و یکی از 2 مناسبت اصلی توجه به کتاب در کشورمان است. وقتی از کتاب صحبت می‌شود نمی‌توان نام کتابخانه را فراموش کرد. کانون‌های اثرگذار اجتماعی که در کشور ما بسیاری از مردم با آن‌ها فاصله زیادی دارند. این هفته بهانه مناسبی شد تا سری به یکی از کتابخانه‌های مرکز استان بزنیم و پای حرفهای «معصومه باقری» مسئول کتابخانه همگانی ابن شهر‌آشوب ساری بنشینیم.
ونگ وا، سرویس اجتماعی فاطمه نوری:
کتابخانه ابن شهر آشوب چند عضو دارد؟ تعداد اعضای کتابخانه نسبت به سال گذشته رشد داشت؟
حدود 4 هزار نفر در این کتابخانه عضو هستند. خوشبختانه مراجعه به این کتابخانه همگانی در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافت و رشد بیشتری داشت.
بیشتر اعضای این کتابخانه در چه رده سنی قرار دارند؟
در کتابخانه از کودکان و نوجوانان تا افراد سالمند عضو داریم و امکان استفاده از منابع و کتاب‌های گوناگون برای تمام سنین وجود دارد. اما طبق آمار 30 درصد اعضای کتابخانه را دانشجویان، 40 درصد را دانش‌آموزان و 30 درصد را مردم عادی تشکیل می‌دهند.
معمولاً کتابخانه‌ها فضایی انحصاری برای مطالعه هستند. با این شرایط اقدامات خاصی برای جلب مخاطب یا تنوع در برنامه‌های کتابخانه انجام می‌دهید؟
بله. در تابستان برنامه اوقات فراغت شامل رشته‌های نویسندگی و نقاشی در کتابخانه برگزار می‌شود که مخاطب آن سنین پایه هستند. البته این دوره‌ها در تمام فصول برگزار می‌شود. اما در تابستان پررنگ‌تر و پرمخاطب‌تر است. علاوه بر برگزاری کانون ادبی در تابستان، امسال نشستهای نقد شعر و ترانه هم برگزار می‌شد که از برنامه‌های جدید کتابخانه ابن شهر‌آشوب بود.همچنین نشستهای شاهنامه‌خوانی برای رده‌های سنی خردسال تا بزرگسال نیز برگزار می‌شود. در تابستان برای کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان کلاس‌های ویژه زبان انگلیسی نیز با حضور مربیان حرفهای برگزار می‌شود.
یکی از طرح‌های اثرگذار کتابخانه هم با توجه به اهمیت هدایت تحصیلی، مشاوره تحصیلی دانش‌آموزان در تمام رده‌های سنی است. مشاوره خانواده و تحصیلی در تمام سال با برنامه‌های مختلف اجرا می‌شود.
برگزاری برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی برابر مناسبت‌های تقویمی نیز از اقدامات مهم در این کتابخانه است که در قالب آن در هر ماه نشست کتابخوان برگزار می‌شود.
نشست کتابخوان همراه با معرفی کتاب و روزنامه در هر ماه حداقل یکبار برگزار می‌شود. مراجعان و اعضا می‌توانند کتاب‌های مورد نظر خود را زیر نظر مسئول کتابخانه تهیه کرده و با مهارت کتاب خوب و مناسب را برای مطالعه و معرفی به دیگران در نشست کتابخوان پیشنهاد دهند.
برای هفته کتاب چه برنامه‌ای دارید؟
یک سری برنامه‌های سراسری برای کتابخانه‌ها در نظر گرفته می‌شود. بازدید مدارس و مهد‌های کودک از کتابخانه‌ها و برگزاری مطلوب دوره‌های کار آموزی برای دانشجویان کتابداری از برنامه‌هایی است که در این کتابخانه اجرا می‌شود. همچنین برگزاری دوره‌های آموزشی همگانی ضمن خدمت و آشنایی با حوادث از سوی سازمان هلال احمر برای کتابداران در برنامه‌ها گنجانده شده است.
با توجه به شناخت خود از این مجموعه، این کتابخانه با چه مشکلاتی روبروست؟
نداشتن فضای کافی و استاندارد برای کتابخانه‌های بزرگ که قابل دسترسی برای تمام مراجعه‌کنندگان باشد معمولا یک مشکل بزرگ و اساسی است. همین‌طور نبود منابع اطلاعاتی و کتاب‌های مناسب و به روز که متناسب جامعه استفاده‌کننده باشد از دیگر مشکلات است.
برای رفع این کمبودها از ظرفیت نیکوکاران نمی‌توان استفاده کرد؟
اگر نیکوکاران در این زمینه ورود کنند چرا که نه؟ گام‌های خوبی می‌توان برداشت. ترویج کتاب و کتابخوانی پشتیبانی از توسعه فرهنگی است و آگاهی همگانی را در جامعه افزایش می‌دهد. نیکوکاران می‌توانند مشوق و پشتوانه خوبی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی باشند و با حمایت‌های مادی و معنوی خود به ما کمک کنند. البته در حال حاضر هم کمک‌های نقدی و غیرنقدی توسط برخی نیکوکاران به کتابخانه‌ها اهدا می‌شود. معمولا طی برنامه‌ریزی توسط مسئول کتابخانه بازدید نیکوکاران از کتابخانه صورت می‌گیرد تا در جریان مشکلات کتابخانه قرار گیرند. همچنین برای تامین و تجهیز کتابخانه از وجود نیکوکاران استفاده می‌کنیم.
در چند سال اخیر کتاب‌های دیجیتال و شنیداری هم به بازار کتاب راه یافته‌اند و تا حدودی هم مخاطب دارند. به عنوان کارشناس کتابداری نظر شما در مورد این کتاب‌ها چیست؟
با توجه به این‌که منابع چاپی بسیار گران است و تهیه آن برای مردم به سختی انجام می‌شود، کتاب الکترونیکی جایگزین خوبی برای کتاب چاپی است. اما با وجود امتیازات فراوان کتاب‌های الکترونیکی نسبت به کتاب‌های مکتوب ورق زدن و خواندن کتاب‌های چاپی لذت بیشتری دارد. فکر می‌کنم کتاب‌های الکترونیکی سبب صرفه‌جویی در وقت افراد می‌شود.
با این وجود، به نظر شما چرا سرانه مطالعه هنوز مناسب نیست؟
دلیل کتاب نخواندن بخشی از جامعه نبود منابع کافی و مناسب در کتابخانه‌ها و آشنا نبودن آن‌ها با قدرت معجزه‌گر کتاب و فضای کتابخانه‌هاست. البته فرهنگسازی و برنامه‌ریزی درست فرهنگی مهم‌ترین راهبرد رواج فرهنگ کتابخوانی و مطالعات است. مردم کتابخانه‌ها را به‌خوبی نمی‌شناسند. چون فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بین مردم جا نیفتاده و از خدمات آن آشنایی و اطلاعات کافی ندارند.
خرید کتاب از طریق نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است و خود کتابخانه اختیاری برای خرید کتاب ندارد. این اقدام هم بر اساس سیاست‌ها و برنامه‌های مشخصی که در مرکز اتخاذ می‌شود صورت می‌گیرد و سعی می‌شود کتابخانه‌ها از نظر کتاب همه سلائق را در نظر داشته باشند.
و سخن پایانی؟
کتابداران همانند فعالان همه بخش‌های فرهنگی با حداقل حقوق و مزایا مشغول فعالیت هستند. اما با شوق و اشتیاق به شغل خود ادامه می‌دهند. توجه به این قشر می‌تواند رشد فعالیت‌های مربوط به حوزه کتاب و مطالعه را در پی داشته باشد. همچنین اگر تجهیز، تعمیر و نوسازی کتابخانه‌های بزرگ و به‌روزرسانی منابع مکتوب از طرف مجلس و دولت جدی گرفته شود، کتابخانه‌ها در چارچوب فعالیت‌های نهاد اثرگذار کتابخانه‌های عمومی کشور بهتر از گذشته می‌توانند به تقویت فرهنگ و ارتقای سطح آگاهی و دانش جامعه کمک کنند. از رسانه‌ها نیز انتظار داریم برای افزایش آشنایی مردم با کتابخانه‌ها و کتابخوانی توجه بیشتری به کتاب و کتابخانه‌ها داشته باشند.