۴۱ هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی شمال کشور دچار آفت بلایت و شبپره شمشاد هستند و از این میان ۷۵۰۰ هکتار از شمشادهای حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران آلوده به این آفتِ مقاوم شدهاند؛ و حالا به اذعان مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران متأسفانه در کنترل آفت شبپره شمشاد موفقیتی به دست نیامده است.
آفت شب پره شمشاد در شش نسل تکثیر میشود و مبارزه کردن با آن سخت است، هرچند اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران در تلاش است تا به هر نحو ممکن این آفت را از بین ببرد، اما در کمال تأسف باید گفت که در کنترل این آفت موفق نبودهاند و همچنان جنگلها در حال از بین رفتن هستند.
۳۰ سال دلهرهآور
پیش از این رئیس انجمن جنگلبانی کشور، بیماری شمشاد جنگلهای شمال را مشکوک دانست و گفته بود: «وقتی در مدت پنج سال دو مشکل بزرگ بیماری و پس از آن آفت که نوعی پروانه است فقط برای یک گونه اتفاق میافتد جای سؤال دارد و چگونگی امکان وقوع آن باید مورد بررسی قرار گیرد.» هادی کیادلیری، عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی واحد علوم و تحقیقات تهران به استناد پژوهشها و مطالعات جهانی انجام گرفته روی گونه شمشاد، خاطرنشان کرد: «مطابق تحقیقات منابع خارجی، این درخت منبع مهمی در درمان سرطانها به شمار رفته و حتی گمانهزنی در مورد تأثیرات آن بر توقف بیماری ایدز نیز وجود دارد.» وی عامل دیگر ایجاد شبهه و سوءظن در این مورد را مربوط به موضع آغاز طغیان آفت، اعلام و اظهار کرد: «محل شروع از حوالی نمکآبرود شهرستان چالوس گزارش شده و بیانگر این است که احتمال ورود آفت از طریق مسافران به آن منطقه وجود دارد.» حالا کارشناسان از نابودی جنگلهای زاگرس تا ۳۰ سال آینده خبر میدهند و معتقدند اگر روند کنترل و نظارت نداشتن بر جنگلها به همین شکل ادامه داشته باشد نابودی جنگلهای زاگرس بعید نبوده و تا ۳۰ سال آینده نیز جنگلهای شمال به وضع کنونی زاگرس تبدیل خواهند شد. با این تفاسیر و با توجه به راهکارهای گوناگون حفاظت و کنترل جنگل که توسط کارشناسان و محققان ارائه شد، اما با وجود مدیرانی که تنها نمایش خدمترسانی انجام میدهند، حل این مشکل بینتیجه مانده و جنگلهای شمال تا چند دهه بعد به وضعیت کنونی جنگلهای زاگرس بدل خواهند شد.
آفت خارجی عامل نابودی جنگلهای ایرانی
در زمان حمله آفت پروانه شمشادها این درختان نیستند که از بین میروند بلکه یک اکوسیستم نابود میشود. حیات بسیاری از حشرات و میکروارگانیسمها به وجود گونههای متعدد شمشاد وابسته بوده و حتی بسیاری از حیوانات نیز آن را زیستگاه خود میدانند. رئیس انجمن جنگلبانی کشور از بین رفتن یک گونه جنگلی را معادل نابودی یک توده زیستی شامل گیاهان و جانوران وابسته به آن دانست و هشدار داده: «برخی از گونههای جانوری نسبت به زیستگاه خود بسیار حساس بوده و اگر زیستگاه آنان از بین برود نابود خواهند شد و یکی از دلایل انقراض ببر مازندران، از بین رفتن زیستگاه این حیوان بود نه اینکه شکار بیرویه شده باشد.» وی گونههای با سطح پراکنش کم را بسیار مستعد انقراض برشمرد و تأکید کرد: «اگر بخشی از گونه کمیابی از دست برود یعنی به سمت انقراض حرکت کرده و اگر هم حتی تمام گونه نابود نشود باید توجه داشت که حجم بزرگی از ژنهای این گونه از دست رفته که قابل بازگشت نیست.» کیادلیری آفات خارجی که از کشورهای دیگر به ایران وارد شدهاند را مسبب از بین رفتن مقدار ۱۲۶ هزار از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل کشور دانست و از دیگر عوامل اضمحلال اکوسیستم به دستکاری انسان در اکوسیستم و برهم زدن تعادل آن در کنار تغییرات اقلیمی و خشکی اشاره میکند.