زخم ناسور معادن کوهی بر پیکر طبیعت شرق مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا، پستی و بلندی های حد فاصل ساحل و سلسله جبال البرز در این مسیر در هر فصل زیبایی های خاص خود را بروز می دهد تا رهگذران اعم از بومی و گردشگر غرق در لذت چشم اندازهای زیبای منطقه رنج سفر و گذر را حس نکرده به مقصد برسند.
اما این تصویر رویایی دیرزمانی است که گویی در برخورد با جرقه های بی مبالاتی زخم بر می دارد؛ از زخم جنگل تراشی و ویلاسازی گرفته تا زخم برداشت معادن کوهی که در پی آن کوه محو می شود ولی زخم آن باز می ماند تا با ریختن زباله و پسماند به عفونت کشیده شده و تن نحیف طبیعت را رنجورتر کند.
زخم ناسور برداشت معادن کوهی را این روزها بیشتر از همه در شرق مازندران حدفاصل شهرستان نکا تا بهشهر بویژه در بالادست منطقه تاریخی ‘ گوهرتپه ‘ می توان دید؛ جایی که چندین کوه طی دو دهه گذشته ناپدید شدند و هم اکنون طمع شبانه روزی برای ناپدیدکردن چند کوه دیگر در جریان است.
البته این نابسامانی تنها محدود به ظاهر این منطقه نمی شود، بلکه با از بین رفتن پوشش گیاهی و جنگلی، به خطر افتادن زندگی جانوری ، تخریب چشمه سارها و تهدید آب های زیرزمینی و گیاهی و همچنین ایجاد آلودگی صوتی اکوسیستم منطقه را هم در معرض تهدید قرار داده است.
باید به این مشکلات گرد و غبار ناشی از انفجارهای متعدد و برداشت مصالح، حمل غیر استاندارد شن و ماسه با کامیون های غیر استانداردتر و سرریز شدن این مواد به سطح خیابان و معابرها و از بین رفتن آسفالت، تخریب مراتع و مزارع و سخت کردن شرایط زیست برای ساکنان منطقه را هم اضافه کرد.
** تغییر اقلیم و اکوسیستم
کارشناسان معتقدند واگذاری معادن از طریق پیش‌ مطالعه علمی و دقیق، رعایت استانداردها و دریافت استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست بسیاری از نارسایی‌های موجود را از بین می برد و می توان با آینده نگری و حرکت در مسیر قانون از برداشت های بی رویه و بروز مشکلات جلوگیری کرد.
یک کارشناس محیط زیست در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تبعات برداشت بی‌رویه از محیط زیست و منابع طبیعی بویژه معادن کوهی در این منطقه بسیار زیاد است، چون شاهدیم کوهها و صخره ها به راحتی عقب نشینی می کنند و گونه های بومی گیاهی و رستنی ها از بین می روند و موجب تغییرات اقلیم می شوند.
مهدی کشاورزیان افزود: اینگونه برداشت ها با تخریب زیستگاه و ایجاد انواع آلودگی حیات وحش منطقه را از بین می برند بویژه این که برخی از گونه های نادر پرندگان و خزندگان در صخره های کوههایی که هر از چندگاهی ناپدید می شوند، لانه گزینی دارند.
وی توضیح داد: یکی از مشکلاتی که در رابطه با برداشت معادن کوهی در این منطقه وجود دارد این است که با از بین رفتن کوهها، چاله های عمیقی جای آنها را می گیرد و این فضاها به حال خود رها شده و تبدیل به محل تخلیه انواع پسماند ها می شود.
این کارشناس محیط زیست گفت: بدتر از همه این که این مکان ها وقتی به محل دپوی زباله تبدیل شدند محل فعالیت افرادی می شود که به دنبال جمع آوری پسماندهای قابل بازیافت هستند و مشاهده شده که مثلا برای این که به سیم های داخل لاستیک های فرسوده خودرو دست پیدا کنند، آنها را در همین محل به آتش می کشند و آلودگی مضاعفی ایجاد می کنند.
وی افزود: متولیان صدور مجوز برای برداشت معادن کوهی باید هنگام صدور پروانه بهره برداری، الزامات تعهدآوری را برای پر کردن فضای برداشت شده با پوشش گیاهی و درختی از مالکان معادن اخذ کنند و حتی قانونگذاران در مجلس شورای اسلامی باید در قوانین مرتبط این الزام را به صورت جدی بگنجانند.
کشاورزیان هشدار داد: مهم تر از همه باید مطالعاتی انجام و در یک برنامه میان مدت گزینه های جایگزین به جای برداشت از معادن کوهی اندیشیده شود چون تداوم وضعیت موجود سبب محور شدن بیشتر کوهها در مازندران خواهد شد.
** تیشه بر ریشه گردشگری
یک کارشناس گردشگری هم با اشاره به وجود منطقه باستانی گوهرتپه در حدفاصل شهرستان نکا و بهشهر و جایی که بیشترین تعداد معادن کوهی فعال است، گفت: وجود بیشترین معادن کوهی در این منطقه آن هم در حاشیه شهر تاریخی رستمکلا و منطقه باستانی گوهرتپه که می تواند به مهم ترین پایگاه گردشگری میراثی مازندران تبدیل شود، باعث تاسف است.
محمد صالحی افزود: فعالیت این معادن شهر زیبای رستمکلا را به شهری آلوده با چشم اندازی نازیبا تبدیل کرده است و ادامه وضعیت موجود می تواند این مشکل را بیشتر کند.
وی گفت: اکنون صنعت گردشگری در مازندران به رشد و بالندگی مورد نظر رسیده است و این صنعت می رود تا به توسعه ترسیم شده در چشم اندازها برسد و وجود این معادن و از بین رفتن چهره طبیعی جنگل و کوهها در حاشیه جاده سراسری، آسیب جدی به بدنه گردشگری وارد می کند و موجب فراری دادن مسافران و گردشگران می شود.
بر اساس آمارهای موجود تا چند سال پیش ۱۳ معدن کوهی در یک فاصله کمتر از ۱۰ کیلومتری در این منطقه وجود داشت که هم اکنون به هشت معدن رسیده است و این کاهش به معنای ناپدید شدن کوههایی است که برداشت از آنها به اتمام رسیده است و زمین سوخته تحویل شده است.
برداشت از معادن کوهی در این منطقه قدمتی بیش از نیم قرن دارد و بعضی از معادن فعال کنونی هم دارای عمری طولانی هستند که تنها با اضافه کردن کوههای جدید برای ناپدید کردن ادامه فعالیت می دهند.
** کوههای خصوصی
اعتراض به فعالیت معادن کوهی در شرق مازندران هم سابقه ای به درازای فعالیت این معادن دارد، اگر چه طی دو دهه گذشته با پدیدار شدن تبعات آن از جمله ناپدید شدن کامل کوهها و تبدیل جای خالی آنها به محل انباشت زباله در بعضی از جاها شدت گرفته است.
در همه این سال ها منابع طبیعی اولین و مهم ترین مرجعی بود که از سوی دوستداران محیط زیست برای چاره اندیشی مورد خطاب قرار گرفته است ولی آنچه مغفول مانده است این که بسیاری از این کوههای معدنی در ملک شخصی افراد واقع هستند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهشهر در این باره گفت: دادن مجوز برای فعالیت معادن در اختیار اداره صنعت، معدن و تجارت است و منابع طبیعی دخالتی در این زمینه ندارد و فقط به عنوان ناظر در بخش معادن فعالیت دارد.
نقی عزیزی با اعلام این که این اداره هرگونه تخلف را یادآوری کرده، تذکر داده و برخورد می کند، افزود: بخشی از معادن مازندران در مستثنیات شخصی و زمین هایی است که ملک خصوصی افراد محسوب می شد و معادن منطقه رستمکلا هم دارای چنین وضعیتی است که با تغییر کاربری، مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح کسب کردند و فعالیت می کنند.
وی گفت: با توجه به چنین وضعیتی تنها زمانی که دست اندازی به منابع طبیعی و عرصه های جنگلی صورت گیرد، ما وارد عمل می شویم و برخورد جدی می کنیم.
او افزود: آنچه ما می توانیم پیشنهاد بدهیم این است که مجوز برداشت از معادن به طور کلی و بویژه در ملک شخصی باید به اهل فن داده شود و باید تلاش شود تا برداشت از معادن موجب تخریب منابع طبیعی نشود.
عزیزی با اظهار این که توسعه و ایجاد زیرساخت های لازم در جامعه، نیازمند مواد اولیه است، گفت: فراهم کردن این مواد اولیه نیازمند مواد پایه و معادن است که تا زمانی که جایگزینی برای آن نباشد لاجرم باید از معادن برداشت شود و چاره دیگری نیست ولی باید اصولی باشد و استانداردها در برداشت رعایت شود.
وی افزود: برداشت از معادن باید براساس قانون و حدودی که مشخص شده است، باشد که در این بخش با توجه به وجود برخی نارضایتی ها و ایجاد فضای بصری نازیبا در حاشیه جاده سراسری بهشهر، تلاش داریم تا جلسه ای با معدن کاران برگزار و افراد را مجاب به رعایت استانداردها، حفظ منابع طبیعی، عدم دست اندازی در طبیعت، درخت کاری و کاشت درختان پهن برگ و همیشه سبز کنیم.
این مسئول گفت: اکنون برداشت از معادن به این شکل دارای مشکل و تبعات است و به نوعی می توان گفت که پیشانی شهرستان سوراخ شده است و باید این آسیب دیدگی با فوریت حل و فصل شود و جایگزین مناسبی برای این تبعات ایجاد شده فراهم شود.
** برداشت نیم میلیون تنی در سال
متولی اصلی معدن در کشور وزارت صنعت، معدن و تجارت و در استان و شهرستان ها هم ادارات تابعه این وزارتخانه هستند ولی مشکل در حال حاضر نبود تعریف و تفاهم مشترک میان کارشناسان محیط زیست، دوستداران طبیعت ، کارشناسان گردشگری و غیره با متولی اصلی در نگاه به عوارض برداشت از معادن از جمله معدن کوهی است.
به عنوان مثال رییس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان بهشهر وضعیت معادن این منطقه را مانند کارشناسانی که قبل از این اظهاراتشان در گزارش آمده سیاه نمی بیند و حتی معتقد است آلودگی به وسعتی که گفته می شود، وجود ندارد.
اسماعیل هادی نژاد با اعلام این که اداره صمت نظارت همه جانبه بر معادن دارد، گفت: وجود برخی از مشکلات و معضلات تنها محصول وجود معادن نیست بلکه با هر عامل دیگری هم می تواند این معضلات وجود داشته باشد و به نوعی وجود معادن همراه با آلودگی است و نمی توان به عنوان نمونه سر و صدا را از معادن حذف کرد، اما می شود با مدیریت این آلودگی ها را به حداقل رساند.
وی افزود: هیچ معدنی با برداشت غیراصولی در شرق مازندران نداریم و کنترل دقیق بر برداشت های حاشیه جاده، دامنه کوه انجام می شود و امیدواریم هر نوع برداشت جدید، توسط مردم اطلاع رسانی شود تا نسبت به مجوز دار بودن یا نبودن آن اقدام شود.
این مسئول گفت: البته برخی موارد عده ای خودسرانه با عنوان آبادانی محل اقدام به برداشت از معادن کوهی می کنند که غیرقانونی است و برخورد می شود.
وی با مناسب توصیف کردن رویه بهره برداری از معادن کوهی در منطقه، توضیح داد: رویه بهره برداری از معادن این است که به صورت پلکانی باشد و هر طبقه ۶ تا ۸ متر عرض داشته باشد و همچنین بعد از برداشت هم نسبت به پوشش گیاهی متناسب با منطقه اقدام شود.
هادی نژاد با اذعان به این که در حال حاضر در بخش کاشتن پوشش گیاهی تعلل هایی صورت می گیرد، گفت: این که معادن سهمی در آلودگی داشته و با خود آلودگی به همراه دارند طبیعی است و لازمه وجود معدن همین آلودگی هاست که همواره وجود داشته و دارد و نباید از این مهم بگذریم، اما نظارت بر استانداردها و جلوگیری از افزایش آلودگی و همچنین عملکرد معادن از موارد مهمی است که توسط دستگاههای ذی ربط به طور مستمر انجام می شود.
وی افزود: شاید برخی مشکلات و ضعف ها در بخش نظارت وجود داتشه باشد اما در سال های اخیر با توجه به تنش های ایجاد شده در منطقه و برخی از مشکلات وجود معادن در حاشیه جاده، تلاش های فراوانی در بخش نظارت انجام شده است و حتی معادن کوهی هم با دقت نظارت می شود.
این مسئول با اعلام این که معادن کوهی فعال در منطقه بیش از ۵۰ سال قدمت دارند، گفت: این معادن همچنان فعال هستند و بر اساس قانون باید بعد از اتمام برداشت شن و ماسه از معادن نسبت به درختکاری و احیای طبیعت اقدام شود که برخی به دلیل اینکه همچنان فعال هستند از این امر خودداری کردند که با توجه به اینکه در مسیر جاده سراسری قرار دارند؛ باید اقداماتی انجام شود تا در حین برداشت نسبت به زیباسازی طبیعت اقدام شود.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان بهشهر افزود: فعالیت معادن شن و ماسه به شرط احیای محیط زیست و منابع طبیعی است و در نتیجه تمدید پروانه بهره برداری برای آن ها منوط به رعایت استانداردهاست.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه در شهرستان بهشهر، اکثر معادن در حاشیه جاده قرار دارند و در معرض دید عموم هستند؛ چهره ای زشت بر جنگل ها و برداشت در حاشیه معادن حاکم شده و باید نسبت به رعایت استانداردها و برداشت پلکانی و کاشت پوشش گیاهی بعد از برداشت اقدام شود.
هادی نژاد با اشاره به اینکه این معادن همچنان فعال هستند و در حال فعالیت هستند؛ افزود: تلاش برای ایجاد فضای سبز مناسب تا قبل از اتمام کار و در حین کار باتوجه به اینکه در جاده سراسری واقع شده اند از تاکیدات است.
وی گفت: اگر پیمانکاران استانداردها را رعایت نکنند با ارائه اخطار اولیه در مراحل بعدی از ادامه فعالیت و تایید و تمدید مجوز توسط منابع طبیعی و محیط زیست جلوگیری می شود.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت بهشهربا اشاره به وجود ۱۳معدن فعال وغیرفعال درشهرستان بهشهر یادآور شد: از این تعداد، هفت معدن فعال و بقیه غیرفعال است که عمده دلایل تعطیلی و غیرفعال بودن تعارضات محلی و اختلافات شرکاست.
وی افزود: رستمکلای شرقی و غربی بیشترین معدن را در سطح شهرستان بهشهر دارد که برای دانه بندی شن و ماسه استفاده می شود و سالانه از هر معدن ۸۰ هزارتن برداشت شن و ماسه داریم.
به هر صورت، مازندران قطب گردشگری کشور و در تمامی فصول سال، پذیرای مسافران و گردشگران است و لازم است در سایه تدبیر مسئولان، راهی برای درمان این خراش در دل طبیعت و چهره زیبای این جلوه های خدادی اندیشیده شود تا طبیعت جان دوباره گرفته و نفس راحت بکشد.