ونگ وا- اکبر مقدسی/  تنها یک شهرستان در استان مازندران تعداد آرای دکتر حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ کمتر از رقیبش حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی بود و آن نکا است. این موضوع توجه بسیاری از سیاسیون و رسانه های استان را به خود جلب کرد و گاها سعی شده با غرض ورزی شخصی یا جناحی  ستاد دکتر روحانی در این شهرستان و بعضا نماینده عالی دولت در این شهرستان را مقصر نشان دهند.

درحالی است که در مجموع آراء استان مازندران روحانی (۶۲/۱۱ درصد) و رئیسی(۳۶ درصد) را به دست آوردند. در شهرستان نکا دکتر حسن روحانی رئیس جمهور منتخب ۲۹۸۸۴ رای(۴۱/۱ درصد) و دیگر رقبا، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی ۴۱۵۹۲ رای(۵۷ درصد) سید مصطفی میر سلیم ۸۷۴ و سید مصطفی هاشمی طبا ۳۱۹ رای این شهرستان را کسب کردند.  همچنین با نگاهی به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ مشاهده می شود دکتر روحانی در سال ۹۲ با ۳۷۱۶۰(۵۱/۵ درصد) و آراء رقبایش ۳۵۱۵۶(۴۸/۵ درصد) بود.

بنابراین نگارنده سعی کرده به دور از حب و بغض شخصی و با رویکرد اجتماعی  و سیاسی در این شهرستان نتیجه انتخابات در این شهرستان را تحلیل کند.

  • بررسی ها نشان می دهد انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ یکی از دو قطبی ترین انتخابات تاریخ ایران همانند انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ و انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶ بوده است. در این انتخابات اصولگرایان با توجه به نتیجه انتخابات سال ۹۲ و اختلاف کم رئیس جمهور منتخب ازحد نصاب ۵۰ درصد، و از طرفی مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم ها و جو مسموم نارضایتی مردم از دولت و دیگر عوامل؛ تقریبا یقین داشتند می توانند پیروز انتخابات باشند. بنابراین از ماهها قبل با نشستهای مکرر بهترین گزینه خود راوارد انتخابات کردند و با تمام قوا و با کمک نهادهای قدرت حاکمیتی در کشور سعی داشتند برای اولین بار رئیس جمهور را در کشور یک دوره ای کنند. با توجه به جایگاه کاندیدای آنها، رای نیاوردن برای آنها کم هزینه نبود بنابراین از همه ظرفیت خود برای پیروزی استفاده کردند. از طرفی کاندیدای جبهه مقابل اکنون رئیس جمهور بود و رای نیاوردن برای آنها هم گران بود. چون رقیب رئیس جمهور یکدست اصولگرا بود آنها فقط می توانستند با گفتمان اصلاح طلبانه انها را به صحنه بکشانند بنابراین رقابت بسیار سنگین با مشارکت پرشور مردم  شکل گرفت. اینها حاکی از دو قطبی بودن سیاسی انتخابات این دوره بوده است.
  • با  اشاره به دو قطبی بودن انتخابات و نیز مطالعه رفتارشناسی سیاسی مردم نکا در ادوار مختلف مشاهده می شود غالب مردم این شهرستان به جبهه منتسب به اصولگرایی رای می دادند. حتی در شرایط حاکمیت دولتهای اصلاح طلب  و یا اعتدال همواره کانونهای قدرت اصولگرایان دراین شهرستان بر حامیان دولت غلبه داشتند. بنابراین آراء اصلاح طلبان نکا جز در انتخابات ۹۲ که دلیل آن در ادامه ذکر می شود هنوز به ۳۰ هزار رای نرسیده است. آخرین رویارویی منسجم یافته اصلاح طلبان  نکا با اصولگرایان مربوط به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ بوده که در آن  رای اصلاح طلبان به تعداد  ۱۳۵۰۰ بود. حال با این شرایط رشد آرای اصلاحات و اعتدال در سال ۹۶ قابل توجه است. اما جنس رقابت انتخابات سال ۹۶ با سال ۹۲ تفاوت داشت. در انتخابات سال ۹۲ بدلیل تعدد کاندیدای اصولگرا  در میان نیروهای سیاسی این جناح بی تفاوتی ایجاد کرد شاید در نهایت کاندیدای پیروز را از طیف اصولگرا می دانستند.  بنابراین در آن دوره کمترین دخالت از سوی احزاب و نهادهای قدرت کشور صورت گرفت. و از سوی دیگر حوادث پس از انتخابات پرشور سال ۸۸، و همچنین رد صلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی در همان انتخابات موجب سرخوردگی نیروهای سیاسی اصلاح طلب شده بود. هرچند کنار رفتن دکتر عارف از رقابتها و امید به رای آوری دکتر روحانی موجی را در روزهای پایانی شکل داد اما بازهم نتوانست انسجامی میان اصلاح طلبان و حامیان روحانی ایجاد کند. در آن شرایط بخشی از مردم کشور بخصوص مردم شهرهایی همچون نکا که غالبا متاثر از توصیه بزرگان رای می دهند، در آن دوره صدای بزرگان به آنها نرسید و بخش خاکستری جامعه خودشان آزادانه بدون نگاه سیاسی و جناحی ویا توصیه، تهدید ، تطمیع و… دکتر روحانی را انتخاب  کردند.
  • نکا از معدود شهرستانهای کشور است که به نسبت جمعیت آن بیشترین طلبه و روحانی را در حوزه های علمیه قم و مشهد دارد. بطوریکه در بسیاری از روستاهای هزارجریب بطور متوسط از هر سه تا چهار خانوار یک طلبه یا روحانی فعالیت دارد. در سطح مازندران هم نکا پیشتاز دیگر شهرستانها از لحاظ تعداد طلبه در حوزه های علمیه است. غالبا طلاب و روحانیون مرجع خانواده، اقوام و اهالی روستا در انتخاب گزینه رای می باشند. با توجه به وضعیت آرای شهرهای قم و مشهد که طلاب زیادی را در خود جای داده است. پایین بودن آراء دکتر روحانی نسبت به رقیبش در این دو منطقه کشور مشهود است. در استان قم دکتر روحانی حدود ۳۴/۶۰ درصد آرا و رقیب اصلیش ۵۵ درصد و در استان خراسان رضوی روحانی ۴۳/۳ درصد و رقیب ۵۶ درصد را کسب کردند. بنابراین یکی از دلایل آراء به نسبت پایین دکتر روحانی در شهرستان نکا می تواند متاثر از همین موضوع باشد.
  • حدود ۵۷ درصد جمعیت شهرستان نکا در روستاها زندگی می کنند. بخش عمده جمعیت شهرستان که در شهر نکا زندگی می کنند از قشر کارگر و از دهک های پایین جامعه هستند. این ویژگی جمعیتی نکا نسبت به دیگر شهرستانهای استان کم نظیر است. حال با توجه به آنالیز آراء دکتر روحانی در مناطق مختلف کشور می بینیم آرای روحانی در مناطق روستایی و مناطق محروم، ضعیف تر از شهرهای بوده است.
  • با نگاهی به جدول نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ در مازندران مشاهده می شود وضعیت آراء دکتر روحانی در شهرستانهای شرق مازندران ضعیف و از متوسط استان پایین تر است. در شهرستان گلوگاه روحانی ۵۲/۸ درصد، بهشهر ۵۳/۶ درصد، میاندورود ۵۱/۵ درصد، نکا ۴۱ درصد است. این نشان می دهد رای ضعیف به روحانی مختص یک شهرستان نکا نیست بلکه شهرستانهای اطراف هم نسبت به دیگر مناطق استان آراء پایینتری داشته اند. پس این می تواند موج منطقه ای باشد.
  • هرچند افراد همفکر در مجاورت مکانی و در کنار هم قرار گیرند انتقال سریع هیجانات افراد به یکدیگر در اندک زمانی هیجانات افراد را فرا می‌گیرد و به قول گوستاو لوبون جامعه شناس فرانسوی «انبوه خلق» شکل می گیرد که در رشد آراء منطقه ای موثر است. اما همانطور که گابریل تارد دیگر اندیشمند فرانسوی اعتقاد دارد، امروزه با توجه به گستردگی رسانه ها،ابزارهای ارتباطاتی و شبکه های اجتماعی، افراد همفکر در هر گوشه جامعه با دیگران پیوند روحی ، روانی ، و معنوی دارد و با افراد همسو و همفکر «همگان» را شکل می دهد. در عصر همگان جمع نامجاور و کنش و واکنش های دور شکل می گیرد. و افراد بدون آنکه همدیگر با ببینند مشابه هم فکر می کنند و یک هدف را دنبال می کنند. بنابراین امروزه نمی توان رای مثبت یا منفی مردم یک شهر به دولتمردان را کاملا مرتبط با عملکرد نمایندگان دولت در همان شهر دانست. بعنوان مثال امروز ممکن است یک شهروندی که در یک روستای دوردست نکا زندگی می کند به این دلیل به روحانی رای ندهد که دولت را در خشک شدن دریاچه ارومیه مقصر بداند! یا عملکرد دولت نسبت به گرد و غبار خوزستان برایش مهم باشد؟و…

با توجه به نکات اشاره شده و با توجه به بافت جامعه نکا بنظر می رسد آراء کمتر دکتر روحانی در شهرستان نکا طبیعی است.حتی نمی توان از رشد آراء سیاسی اصلاح طلبان نکا در این دوره  به آسانی گذشت!   پس از پایان انتخابات، امروز  شاید بتوان گفت اگر در تبلیغات از فلان روش بیشتر استفاده می شد نتیجه انتخابات غیر این بود که این برای همه کاندیدا صدق می کند. یا نمی توان صددرصد رای یک روستا به دکتر روحانی را به عملکرد مثبت یا منفی مسئولان در سطح همان روستا مرتبط دانست. بعنوان مثال در دوره روحانی  بیش از یک میلیارد تومان برای توسعه و آبادانی یک روستای هزارجریب هزینه شده که در هیچ دوره ای نظیر نداشت اما تعداد آراء روحانی در این روستا حدود ۱۰ درصد بوده است. بنابراین اگرچه نتیجه آرای نکا در این دوره در میان دیگر شهرستانهای مازندران متفاوت بود و همه نگاهها را به خود جلب کرد اما ویژگیهای اشاره شده هم مختص همین شهرستان است و دیگر شهرستانها آن را نداشته اند.