عدالت خواهی و استکبار ستیزی؛ مطالبه آگاهانه جنبش های دانشجویی

یکی از رخدادهای مهم جنبش دانشجویی در دهه ۳۰ به وقوع پیوست که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲خورشیدی، ریچارد نیکسون معاون رییس جمهوری وقت آمریکا به منظور بررسی مستقیم اوضاع ایران به تهران آمد و دانشجویان در ۱۶ آذر همان سال در اعتراض به این سفر به تظاهرات دست زدند و مردم را به مقاومت فراخواندند. در این میان نیروهای حکومت در دانشگاه، دانشجویان را هدف گلوله قرار دادند و سه دانشجو به شهادت رسیدند. این رویداد سبب شد تا ۱۶ آذر به عنوان «روز دانشجو» در تقویم نامگذاری شود. بدین ترتیب دانشجو و دانشگاه در آن فضای غم انگیز و آکنده از وحشت به مسوولیت خود در برابر جامعه و آرمان های عدالت خواهانه و استقلال طلبانه عمل کردند و اینگونه این رویداد مهم برای همیشه در تاریخ این مرز و بوم ماندگار شد.

جنبش دانشجویی تا پیش از ۱۳۵۷ خورشیدی بیشتر‌ به مبارزه با نظام‌ سیاسی‌ وقت می پرداخت تا آن که پس از پیروزی انقلاب اسلامی خود را از نظام اسلامی، مستقل، مردمی، عدالت خواه و استکبار ستیز برخوردار دانست و از این رو با تغییر شرایط به عرصه‌ تعامل با نظام و مشارکت‌ سیاسی‌ وارد شد.

هویت و گفتمان جنبش دانشجویی پیش از هر موضوعی، عدالت خواهی است پس در صورتی که یک نظام به دنبال این مهم نباشد، باید به آن اعتراض کند و اگر مانند نظام برآمده از انقلاب اسلامی، مقوله عدالت، محور اصلی اهدافش بود بایستی به حمایت از آن برخیزد و بهترین صورت این کمک می تواند، نقد و طرح صحیح مسایل، مطالبه آگاهانه و منطقی نیازهای مردم و آرمان های جامعه باشد و این توقعی است که مردم انقلابی ایران از همه اقشار به ویژه دانشجویان به عنوان قشری تحصیل کرده و فعال دارند.

جنبش دانشجویی ایران بر خلاف دیگر جنبش های دانشجویی، سه آرمان مهم یعنی استقلال طلبی، استکبار ستیزی و عدالت خواهی را پیگیری می کند و تحقق این هدف های مقدس جزء با آگاهی از مسیر هدف و شناخت دشمن امکان پذیر نیست که با تسلط کافی بر شرایط جامعه می توان به این مهم دست یافت بدین گونه است که دانشجویان ارزش والایی دارند و آنان به عنوان قشر تحصیکرده و فرهنگی جامعه از جایگاه مهمی برخوردارند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز دانشجو با «پرویز حسین طلایی» عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان به گفت و گو پرداخت.
– متن کامل گفت و گو با ایرنا در ادامه آمده است:

**ایرنا: ارزیابی شما از تاریخچه جنبش های دانشجویی و ۱۶ آذر به عنوان روز دانشجو در ایران چگونه است؟
حسین طلایی، جنبش دانشجویی در ایران را پیش رو و مستقل دانست و گفت: این جنبش در مدت فعالیت خود از زمان تشکیل دانشگاه تهران تاکنون در زمان هایی تحت تاثیر افکار، اندیشه ها و احزاب سیاسی کشور قرار گرفته و درباره تاریخچه آن در ایران که متاثر از تغییر و تحول های سیاسی، اجتماعی و فکری بوده به وسیله روشنفکران نظریه های مختلفی ارایه شده است و دوره های مختلفی را برای آن بیان کرده اند اما به صورت کلی می توان پیشینه این جنبش را به دو دوره پیش و پس از انقلاب اسلامی تقسیم کرد. درباره مرحله نخست باید گفت در تابستان ۱۳۲۰ خورشیدی و در میانه جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین(بریتانیا و شوروی) وارد ایران شدند و رضاخان را از قدرت برکنار کردند و اینگونه محمدرضاپهلوی به جای پدر بر تخت سلطنت نشست؛ با جانشینی او، آزادی های نسبی در جامعه مانند انتشار روزنامه های مستقل و گوناگون، تشکیل آزادانه احزاب و … به وجود آمد و روزنامه ها و احزاب سیاسی مختلف هر کدام به تبلیغ افکار و اندیشه های سیاسی، اقتصادی و فکری خود پرداختند؛ این تغییر و تحول ها بر قشر روشنفکر جامعه به ویژه دانشجویان و جنبش های دانشجویی تاثیر بسزایی گذاشت و تحرک های آن رنگ روشن تری به خود گرفت. نقطه اوج این جنبش پس از جریان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی رخ داد.

عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان یادآور شد: پس از کودتای ۲۸ مرداد حکومت پهلوی هر گونه فعالیت نیروهای سیاسی را به شدت هر چه بیشتر سرکوب می کرد به همین دلیل فعالان سیاسی در این برهه از تاریخ دچار سرخوردگی شده بودند تا این که در این روز دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون ریاست جمهوری آمریکا، از سرگیری روابط با کشور انگلیس، حضور نظامیان در دانشگاه و محاکمه محمد مصدق؛ تظاهراتی را در دانشگاه به راه انداختند و نیروهای امنیتی با ورود به دانشگاه تهران به سرکوب و بازداشت دانشجویان اقدام کردند. همین عامل باعث ایجاد درگیری میان دانشجویان و نیروهای امنیتی شد و در نهایت به وسیله ماموران رژیم سه تن از دانشجویان دانشکده فنی به نام های مهدی شریعت رضوی، مصطفی بزرگ نیا و احمد قندچی کشته و عده ای دیگر مجروح شدند. جنبش دانشجویی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همچنان به فعالیت خود ادامه داد چنانچه در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ خورشیدی، این قشر توانست سفارت آمریکا را به همراهی مردم تسخیر کند.

**ایرنا: جنبش دانشجویی پس از واقعه ۱۶ آذر ۱۳۳۲ خورشیدی در مبارزه با حکومت پهلوی چگونه عمل کرد؟
این استاد تاریخ با اشاره به مبارزه های جنبش دانشجویی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بیان داشت: پس از این رویداد فعالیت دانشجویان به شدت سرکوب شد و بدین گونه رویکرد جنبش دانشجویی بیش از پیش به طرف سرنگونی رژیم پهلوی پیش رفت. بنابراین جنبش دانشجویی نیز در کنار اقشار و گروه های مختلف در همراهی با نهضت امام خمینی و وقوع انقلاب اسلامی نقشی تاثیرگذار ایفا کرد.

**ایرنا: جنبش دانشجویی در جامعه چه نقش و رسالتی بر عهده دارد؟
حسین طلایی در این باره گفت: جنبش دانشجویی تاثیرپذیرفته از ۱۶ آذر جنبشی مستقل و پیش رو در بطن جامعه است اما این جنبش نباید ارتباط خود را با جامعه قطع کند؛ به عبارتی دانشجویان بایستی به عنوان قشری آگاه، فرهیخته و نخبه جامعه همواره در مسیر حرکت خود که به دنبال گفتمان انتقادی، مطالبه گری، مردم سالاری، آزادی، عدالت خواهی و استکبارستیزی است، یک گام از مردم جامعه جلوتر باشند تا بتوانند با همراه کردن مردم به هدف های خود نزدیک شوند.

**ایرنا: دانشجویان بایستی در ارتباط با فعالیت های سیاسی و اجتماعی چگونه عمل کنند؟
عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان فعالیت های دانشجویان را به سه دسته تقسیم کرد و اظهار داشت: دسته نخست دانشجویانی هستند که فعالیت های سیاسی و اجتماعی در دانشگاه را رهبری می کنند و با برگزاری همایش ها، سخنرانی ها و مناظره های مختلف سعی در روشنگری میان دانشجویان مختلف دارند تا به رسالت دانشجویی خویش به درستی عمل کنند. گروه دیگر جنبه سردمداری و رهبری ندارند اما در ترغیب و جهت دهی فعالیت های دسته نخست نقش بسزایی ایفا می کنند. گروه سوم نیز بیشتر به وظیفه اصلی خود یعنی تحصیل می پردازند.
هرچند بیشتر احزاب سیاسی کشور به فکر استفاده از ظرفیت دانشگاه برای رسیدن به هدف های خود هستند که این کار در واقع اهمیت جایگاه دانشگاه و دانشگاهیان را بیش از پیش نمایان می کند که هم چنان در عرصه سیاست و همین طور در میان جامعه تاثیر گذار هستند. هر چند که ممکن است جریان دانشجویی و دانشگاه در مواقعی تحت تاثیر احزاب و گروه های سیاسی قرار بگیرند، اما باید اذعان کرد که در نهایت دانشجویان با توجه به جوانی و رسالت آرمان خواهی خود مسیر اصلی حرکت خود را پیدا کرده و زیر بار نفوذ جریان ها و احزاب سیاسی نخواهند رفت.

**ایرنا: لزوم کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها چه کمکی به دانشجویان می کند؟
حسین طلایی درباره لزوم برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها توضیح داد: در این ارتباط باید به بیانات مقام معظم رهبری درباره کرسی های آزاد اندیشی اشاره کرد که آیین نامه آن را معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم منتشر کرده است. با توجه به این آیین نامه باید کرسی های آزاد اندیشی در قالب نشست هایی به وسیله دانشگاه های سراسر کشور برگزار شود که در آن دانشجویان و کارشناسان مربوطه به صورت آزاد، محترمانه، عقلانی، منطقی و شجاعانه در مورد مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دیدگاه های خود را بیان کنند. در واقع برگزاری چنین نشست هایی همسو با افکار و هدف های جریان دانشجویی است که دانشجویان را در رسیدن به هدف ها و اندیشه های خود یاری می کند.

**ایرنا: ارزیابی شما از فعالیت و تاثیرگذاری جنبش دانشجویی پس از پیروزی انقلاب اسلامی چیست؟
این استاد تاریخ در ادامه گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، فعالیت و تاثیر گذاری جنبش های دانشجویی تا حدود بسیار زیادی متاثر از سیاست های دولت های مختلف(قوه مجریه) بوده است و آنان کوشیده اند تا به رسالت های خویش به خوبی عمل کنند. با توجه به شرایط علمی و فرهنگی کشور به نظر می رسد که دانشجویان جدا از روحیه مطالبه گری و گفتمان انتقادی، بایستی به وظیفه اصلی خود یعنی تحصیل توجه بیشتری داشته باشند زیرا توسعه علمی و فرهنگی لازمه پیشرفت سیاسی کشور است و در بیشتر مواقع این مهم سبب رشد بخش های دیگر به ویژه سیاست می شود.